Người xưa xem trọng điều gì nhất, tiền bạc, địa vị hay tài năng?

• 
  

Một điều thú vị rằng, tất cả những điều liệt kê bên trên đều không phải những thứ mà người xưa xem trọng nhất. Mà đó chính là…

Nhẫn là pháp bảo để tu thân và xử thế. Khổng Tử từng khuyên Tử Lộ rằng: “Trăm hành chi bản, nhẫn làm đầu”.

Nhẫn không phải là thuận theo không nguyên tắc, cũng không phải biểu hiện của nhu nhược. Thường người có chí có đức, mới có thể bao dung điều người khác không thể bao dung. Khi bị người khác làm nhục, vẫn có thể cung kính khiêm tốn, tu tỉnh bản thân, mà không sinh ra tâm oán hận hay phẫn nộ. Người xưa thường dùng ý chí rộng rãi như vậy làm nguyên tắc đối nhân xử thế.

Trương Thích Chi, thời Tây Hán, giữ chức Đình Úy vô cùng quan trọng trong Tam Công Cửu Khanh, trưởng quản tư pháp cả nước. Có một ngày, khi quan viên tề tụ trên triều, một vị ẩn sĩ già tên Vương Sinh quay đầu lại nói với Trương Thích Chi rằng: “Bít tất của ta bị tuột rồi, hãy thay ta buộc nó lại.” Trương Thích Chi vì vậy quỳ xuống, cẩn thận đem bít tất của Vương Sinh buộc lại.

Về sau, có người hỏi Vương Sinh: “Vì sao ngay trên triều đình trước mặt mọi người, bảo ông ấy giúp ông buộc bít tất, sao ông lại phải làm nhục Trương Đình Úy đây này?” Vương Sinh nói: “Ta vừa già lại ti tiện, không có đồ vật gì tốt đưa tặng cho Trương Đình Úy. Trương Đình Úy bây giờ là thiên hạ danh thần, ta sở dĩ làm nhục ông ta, để ông ta quỳ xuống buộc bít tất cho ta, chỉ là muốn gia tăng thanh danh của ông ta mà thôi.” 

Mọi người nghe xong, đều xưng tụng Vương Sinh hiền năng, còn đối với sự rộng lượng nhẫn nhục của Trương Thích Chi thì càng thêm kính trọng. Trương Thích Chi khoan dung độ lượng, chí công vô tư, nói thẳng can gián, về sau trở thành trọng Thần của Tây Hán, lưu danh sử sách.

Một câu chuyện đơn giản như vậy thể hiện ra giá trị trong mắt người xưa, chỗ họ tôn kính thường không phải tài năng, địa vị, mà là đức hạnh khiêm cung của một người.

Lý Văn Tĩnh Công, tên là Lý Hàng, là tể tướng thời Tống Chân Tông. Một lần, có một vị thư sinh ngỗ ngược ngăn ngựa của ông lại, trình lên một cuốn sách can gián, nội dung đều là sai lầm của Lý Văn Tĩnh Công.

Sau khi Lý Văn Tĩnh Công nhìn xong, khiêm tốn nhìn thư sinh nói rằng: “Hiện tại ta không có thời gian, chờ sau khi ta trở về, lại xem kỹ hơn vậy!”

Không ngờ thư sinh kia lại giận dữ, lập tức quở trách Lý Văn Tĩnh Công mà rằng: “Ngài ngồi ở quan lớn, lại không thể giúp quốc gia phú cường, không thể giúp dân chúng an khang. Lại không chịu thối vị nhượng chức, ảnh hưởng con đường làm quan của người có tài, ngài không lẽ không cảm thấy hổ thẹn sao?”

Lý Văn Tĩnh Công hổ thẹn cung kính trả lời: “Ta đã nhiều lần xin ẩn lui, nhưng Hoàng Thượng một mực không đáp ứng, cho nên ta vẫn chưa thoái lui được!”

Từ đầu đến cuối, Lý Văn Tĩnh Công đều không có sinh tâm oán hận. Ông đã từng nói: “Nhục – một chữ này là khó chịu đựng nhất. Từ xưa đến nay, rất nhiều hào kiệt đều thất bại ở chỗ này!”

Từ Giai là đại quan triều Minh, ông từng làm quan đến chỉ huy Hàn Lâm Viện. Trong một lần khảo thi, một thư sinh dùng điển cố: “Nhan khổ lỗ chi Trác” ý nói Nhan Hồi một lòng muốn làm theo Khổng Tử, nhưng khổ nổi đức hạnh của Khổng Tử quá lỗi lạc đến nỗi ước mong của ông không thể thành.

Từ Giai lúc phê bình, cho rằng đó là chuyện bịa đặt, nên cho điểm rất thấp, lúc thư sinh nhận được bài, hướng đến Từ Giai mà giải thích. Từ Giai nghe xong lập tức đứng lên nói: “Ta từ lúc tuổi trẻ đã may mắn thi đậu tiến sĩ, thật ra ta học chưa đủ nhiều, thật cảm ơn cậu chỉ giáo.” Hơn nữa còn cho điểm thư sinh rất cao.

Lý Tông Ngạc triều Tống, làm người khoan hậu, học rộng tài cao, làm quan đến Hữu Gián Nghị Đại Phu. Cha của ông là Tể Tướng Văn Chính Công Lý Phưởng, lúc cha ông cầm quyền, ông luôn tránh đi hiềm nghi, xa rời quyền thế, đi xe ngựa đơn giản, cùng người bần hàn đọc sách không có gì khác nhau.

Có một ngày, Lý Tông Ngạc trên đường gặp cha, nhưng người đánh xe ngựa cho cha ông lại không nhận ra ông, đối với ông nhục mạ quát lớn. Từ đó về sau, mỗi lần Lý Tông Ngạc gặp được người này, đều lảng tránh che giấu, sợ người này sẽ xấu hổ khi biết rõ thân phận của mình .

Lý Tông Ngạc thân là con Tể Tướng, chẳng những có thể đối mặt với nhục mạ bất công mà không tức giận, còn có thể rộng lòng tha thứ, thiện ý suy nghĩ cho người khác, thật sự là người quân tử thiện lành hàm dưỡng cao sâu vậy.

Danh thần Vương Sưởng thời Tam Quốc đã từng khuyên bảo con mình: “Người khác công kích chúng ta, chúng ta nên lùi mà xét lại mình. Nếu chúng ta có điều không đúng, như vậy người khác nói quá đúng rồi. Nếu chúng ta không sai sót giống như lời người ta nói, như vậy người đó đang nói lời xằng bậy. Đối phương phê bình đúng, tức thì đối với đối phương không có tổn hại gì, đối phương xằng bậy, tức thì đối với bản thân chúng ta cũng không có tổn hại gì, vậy cần gì phải trả thù đây? Cho nên yếu lĩnh của sự nhẫn nhục chính là tự xét lại bản thân mình.”

Lúc trước có một người tài từng nói: “Khi người khác ngỗ nghịch chúng ta, chỉ cần im lặng tĩnh tư một lát, liền có thể được thuận buồm xuôi gió và đạt được lòng dạ bao la.” Cho nên Đỗ Mục có viết trong thơ rằng: “Nhẫn quá sự kham hỉ” (Sau khi nhẫn được, chuyện sẽ thành vui), đây chính là phương pháp vượt qua nghịch cảnh.

Trịnh Mạnh Phát nói: “Người khác vô lý tìm ta gây phiền toại, giống như đi trong lùm cỏ, quần áo bị bụi gai đâm thủng, chúng ta đành phải thả chậm bước chân, chậm rãi tháo gỡ bụi gai vậy.”

Chúng ta ngại người khác chửi bới mình, thường là vì bản thân còn có tâm muốn đề cao mình hạ thấp người khác, hoặc còn có khát vọng được người ngưỡng vọng thỏa lòng hư vinh; liền đối với những chuyện gì làm tổn hại thanh danh của mình đều tránh né.

Thật ra không có người khác chỉ trích, chúng ta sao có thể nhìn ra khuyết điểm của mình, nhìn không tới khuyết điểm, sao có thể tu chỉnh bản thân? Một người giả tai điếc mắt mù, sao có thể thành công, sao có được sự kính trọng từ nội tâm của người khác?

Bởi vì cái gọi là “Đầy chiêu tổn hại, khiêm nhường được lợi”, nếu chúng ta lúc bị vũ nhục, có thể buông tâm ngạo mạn, dùng lời của người khác cân nhắc hành vi của mình, có lẽ sẽ có tiến bộ và đề cao. Khi chúng ta dùng cung kính đối đãi với người khác, dùng khiêm tốn cân nhắc bản thân, thường sẽ nhận được một cảnh giới tinh thần khác biệt, giống như mọi người thường nói: “Nhất nhất thời gió êm sóng lặng, lùi một bước biển rộng trời cao.“

Biên dịch: Binh Minh, STV online

Posted in: Van Hoá