Nói về Duyên và Nghiệp

Mỗi một người từ lúc bắt đầu thở đến lúc không còn thở, họ đang viết câu chuyện của chính mình. Mỗi một câu chuyện tuy có giá trị khác nhau nhưng tất cả đều góp phần làm cho cuộc sống này thêm phong phú. Câu chuyện đó có người đã nghĩ đến nó và lên cốt truyện cho nó từ rất sớm, và có người để nó hình thành một cách tự nhiên theo vấp váp của cuộc sống. 

Dù thế nào chăng nữa thì có lẽ mỗi một câu chuyện vẫn chịu ảnh hưởng một cách nào đó bởi chữ duyên.

Nhiều người có khi rẽ sang một lối rẽ khác của cuộc đởi chỉ bởi một câu chuyện, bởi một buổi gặp gỡ, bởi một con người… Có những việc tưởng rất dễ nhưng lại không đi đúng hướng, có những việc tưởng rất khó nhưng gặp duyên lại trở thành rất dễ. 

Ví dụ như: vì sao cậu lại làm việc được với anh ta, hai người tính đối lập là vậy? Mình nghĩ là do duyên cậu ạ! Ờ vậy à.Có lẽ từ duyên nghe rất phi lý với những người phương Tây, nhưng là người Việt Nam thì lại cảm thấy rất có lý, bởi những diễn giải mà có từ duyên thì tất cả dù mâu thuẫn thế nào cũng trở thành hợp lý.

Rồi nữa: Tại sao mày lại yêu con bé đó, nó với mày đâu có hợp nhau đâu? À thực ra là do duyên số mày ạ! Ồ vậy hả! 

Để hiểu được từ duyên mà nhiều người Việt sử dụng nhằm lý giải cho mọi vấn đề trong cuộc sống thực sự không dễ. Rất nhiều người Việt tin vào duyên số, họ thường đi xem tuổi, xem “thầy” để có một cái duyên tốt, duyên có ý nghĩa tình cờ giờ lại trở thành sự sắp đặt đó đã là một mâu thuẫn mà ít người nhận ra. Để lý giải được từ duyên mà chúng ta vẫn nghẫm nghĩ nó hợp lý, nó là câu trả lời tuyệt vời cho mọi vấn đề mâu thuẫn hay khó hiểu, tôi nghĩ đến từ nghiệp.

Tiếng Việt thực sự thâm thuý, đặc biệt với những từ ghép, mỗi một từ là cả một triết lý sâu sắc! Từ ghép « nghề nghiệp » trong đó nghề để chỉ một công việc, nghiệp trong từ sự nghiệp và với tôi cũng có thể hiểu từ nghiệp trong từ nghiệp chướng. 

Sự nghiệp người ta thường nghĩ đến những thành công mang lại, ví dụ như những phát minh khoa học, những công trình kiến trúc, những tác phẩm hội hoạ, gia tài để lại của một đời người… Những thành quả đó có ích cho xã hội, cho gia đình và bản thân.

Còn nghiệp chướng là một từ được dùng nhiều trong phật giáo, một cách nói về luật nhân quả của những hành động mà nó ảnh hưởng đến con người và xã hội.

Từ nghề đi với từ nghiệp ngoài thông điệp đơn thuần để chỉ công việc thì còn nói lên sự liên kết giữa nghề và nghiệp.

Mỗi chúng ta khi ở tuổi mẫu giáo bị ảnh hưởng chủ yếu bởi gia đình, bởi nhân cách và nghề nghiệp của bố mẹ. Lên học phổ thông ta bắt đầu ảnh hưởng thêm của bạn bè cùng lớp và chúng ta bắt đầu hình thành tính cách. Khi qua tuổi 18, chúng ta ảnh hưởng them nhiều bời môi trường sống, của xã hội, lúc này chúng ta bắt đầu phát triển mạnh nhân cách, chúng ta học cách nhận thức vấn đề. Và khi chúng ta tốt nghiệp đi làm thì chúng ta bắt đầu định hình phong cách của mình. 

Theo một nghề đó là cả một lựa chọn lớn lao, vì rằng hơn phần nửa đời người là dành cho công việc, do đó môi trường công việc sẽ ảnh hưởng trực tiếp lên tính cách, nhân cách của một con người nhiều nhất. 

Nghề nào cần phải tỉ mỉ cẩn thận thì tạo cho người đó tính cẩn thận, tỉ mỉ, người nào làm nghề gian dối thì ngoài cuộc sống người đó dễ trở thành người sống lừa gạt, gian lận.

Chữ nghề đi với chữ nghiệp thật thâm thúy, chọn một nghề phù hợp, làm một nghề nghiêm túc và trung thực hay gian lận, giả dối thì nó sẽ tạo ra sự nghiệp hay nghiệp chướng của một đời người ảnh hưởng đến cả đời con đời cháu. Trong môi trường đó họ sẽ gặp người này, gặp chuyện nó, con cháu họ gặp vấn đề này vấn đề nọ và họ cho rằng đó là duyên số, nhưng biết đâu lại từ nghiệp chướng mà ra.

Cũng có những người nhận ra vấn đề, họ lao vào cuộc sống, chấp nhận nó, đam mệ, trả giá, và để sống. Rồi tìm cách trả sau. Thực sự họ đang tạo dựng nghiệp cho chính mình.

Tôi có một cô bạn học kinh tế, cô tâm sự rằng, bây giờ đang còn trẻ, sẽ tìm nơi nào người ta trả nhiều tiền nhất để làm việc, không cần biết rằng sản phẩm mình làm ra phục vụ việc tốt hay xấu, miễn sao kiếm nhiều tiền nhất có thể. Rồi sau đó cô ta sẽ đi làm từ thiện, càng nhiều tiền cô càng thích làm từ thiện.

Và cũng có nhiều câu chuyện xoay quanh những nhà làm kinh tế, họ biết rằng lúc họ chèn ép người khác để kiếm lợi cho mình đó là hành vi họ thực sự không muốn nhưng vẫn phải làm vì cuộc sống, và khi họ thành công họ hối lỗi bằng việc nào là xây chùa, xây đền, làm từ thiện…

Có lẽ cái gì cũng có thể đưa về kiểu cân đo đong đếm được, hơn nữa đó là giá trị đạo đức, là lương tri, và chỉ có hai từ có thể lên tiếng cho những hành động đó là nghiệp và duyên.

Ngô Kiến Nam

Posted in: Van Hoá