“Cầm vàng đừng để vàng rơi”

(ĐCSVN) - Bước vào thời kỳ dân số "vàng" với 70% dân số nằm trong độ tuổi lao động, Việt Nam có một nguồn lực rất tốt để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, nếu không tận dụng và cải thiện chất lượng của lực lượng lao động này, Việt Nam sẽ bỏ qua cơ hội vàng để phát triển đất nước.

Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ cơ cấu dân số "vàng" vào khoảng năm 2040

Tại Hội nghị “Báo chí với các vấn đề dân số và phát triển ở Việt Nam” do Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam vừa tổ chức mới đây, ông Athur Erken - Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam cho biết, ở Việt Nam, số liệu từ các cuộc điều tra về dân số cho thấy, mức sinh đã giảm một cách vững chắc và đã xuống dưới mức sinh thay thế vào năm 2006. Đây là một thành tựu tuyệt vời của Chương trình Quốc gia về DS-KHHGĐ trong những thập kỷ vừa qua. Hiện nay, Việt Nam đang ở trong giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học quan trọng. Đây là cơ hội cho Việt Nam đưa ra những lựa chọn đúng đắn trong việc đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, giúp cho quá trình phát triển bền vững của đất nước.

Nếu biết tận dụng thời cơ "dân số vàng", Việt Nam sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội (Ảnh minh họa:LT)

Theo dự báo của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), dân số Việt Nam đến năm 2040 sẽ đạt khoảng 104 triệu người. Đây  cũng là thời điểm Việt Nam kết thúc thời kỳ cơ cấu dân số “vàng” và dân số bắt đầu già hóa nhanh. Chính vì vậy, Việt Nam phải nắm bắt lấy cơ hội xây dựng kế hoạch chuẩn bị cho thời kỳ chuyển đổi dân số.

Hiện nay, Việt Nam đang ở trong thời kỳ cơ cấu dân số “vàng” (số người trong độ tuổi lao động cao gấp đôi số người phụ thuộc). Số liệu năm 2012 cho thấy, số người trong độ tuổi lao động (từ 15-64 tuổi) chiếm tới 68,9%, trong khi số người trên 65 tuổi chỉ chiếm 7% dân số. Các chuyên gia cho rằng, thời kỳ cơ cấu dân số “vàng" chỉ xảy ra duy nhất một lần trong lịch sử nhân khẩu học của mỗi quốc gia.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo, thời kỳ cơ cấu dân số “vàng” ở Việt Nam sẽ không kéo dài và quá trình già hóa dân số sẽ diễn ra nhanh chóng từ năm 2040 trở đi. Để có thể tận dụng được tối đa cơ hội từ thời kỳ cơ cấu dân số “vàng” thì theo các chuyên gia, Việt Nam phải đảm bảo tạo ra được cơ hội việc làm cho lực lượng lao động trẻ. Bên cạnh đó, dân số trong độ tuổi lao động phải được trang bị đầy đủ kỹ năng và kiến thức đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp.

Ông Arthur Erken, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam nhấn mạnh: Chỉ còn hơn 20 năm nữa là thời kỳ cơ cấu dân số "vàng" tại Việt Nam sẽ kết thúc. Vì vậy, Việt Nam cần phải chú trọng đầu tư vào thế hệ trẻ ngay từ bây giờ. Lực lượng dân số trẻ phải được chăm sóc về sức khỏe và được đào tạo kỹ năng tốt để có thể đóng góp vào sự phát triển của kinh tế - xã hội khi bước vào thời kỳ già hóa dân số đang đến gần.

Cùng quan điểm này, GS.TS Nguyễn Đình Cử - Viện trưởng Viện Dân số và Phát triển thuộc Đại học Kinh tế quốc dân cho biết, cơ cấu dân số Việt Nam đang thay đổi “dữ dội”. Nếu như năm 1979, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động của Việt Nam (từ 15-64 tuổi) chiếm 52,8% thì đến năm 2012, con số này đã lên tới 68,9%. Tuy nhiên, số liệu Tổng điều tra dân số năm 2009 cho thấy, chỉ có 14% lao động Việt Nam được đào tạo, có bằng từ sơ cấp trở lên. Như vậy, 86% dân số Việt Nam chưa được đào tạo. Điều này đồng nghĩa với việc lao động giản đơn của nước ta là chính và chất lượng đào tạo chưa cao. Bên cạnh đó, cơ cấu đào tạo cũng mất cân đối nghiêm trọng. Ví dụ, trong mấy năm gần đây, sinh viên thi vào các khối ngành tài chính, ngân hàng rất nhiều, trong khi lao động có tay nghề kỹ thuật cao lại quá ít... "Nếu chúng ta không thay đổi trong việc đào tạo lao động thì sẽ “tạo” một nguồn lao động lớn có chất lượng không cao, không thể cạnh tranh với nhiều quốc gia trên thế giới", GS.TS Nguyễn Đình Cử nhận định.

Theo GS.TS Nguyễn Đình Cử, lao động đông và tăng nhanh cũng tạo ra thách thức về việc làm và nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ thuật cho hàng chục triệu lao động, đặc biệt là khi tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật (bằng sơ cấp trở lên) hiện còn rất thấp và mất cân đối. Câu hỏi đặt ra là: Nhiều người trong độ tuổi lao động nhưng có bao nhiêu người có khả năng làm việc? Nhiều người có khả năng làm việc nhưng bao nhiêu người có việc làm? Nhiều người có việc làm nhưng bao nhiêu người làm việc có năng suất cao?

Do đó, để tận dụng và phát huy thời kỳ dân số "vàng", Việt Nam cần tăng cường các chính sách để nhiều người trong độ tuổi lao động có việc làm, đồng thời nâng cao trình độ tay nghề của người lao động.

Coi trọng việc lồng ghép biến dân số vào phát triển

Hơn 30 năm qua, ở Việt Nam, quy mô dân số đã tăng gần gấp đôi (từ 53 triệu dân năm 1979 lên 91 triệu năm 2014). Đó là số trẻ em giảm đi gần 1/2, số người trong độ tuổi lao động và người cao tuổi tăng nhanh… Những biến đổi đó cần có những giải pháp nhanh chóng và các biến dân số phải được lồng ghép một cách tích cực vào sự phát triển.

Theo GS.TS Nguyễn Đình Cử, Việt Nam đã xác định "phát triển bền vững" là mục tiêu chiến lược của quốc gia.  Điều này có nghĩa là yếu tố dân số cần phải được giải quyết trong mối quan hệ chặt chẽ với phát triển bền vững, vì dân số vừa là động lực tạo ra phát triển, vừa là đối tượng thụ hưởng sự phát triển để kiến tạo xã hội phát triển ở trình độ cao hơn. Do vậy, chuyển đổi trọng tâm của chính sách dân số, từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển là yêu cầu bức thiết hiện nay.

Vụ trưởng Vụ Các vấn đề xã hội thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương Đào Văn Dũng cũng cho rằng: Dân số chính là mẫu số của tất cả các bài toán về kinh tế - xã hội của đất nước. Mối quan hệ giữa dân số và y tế cũng đang có những thách thức như: Quá tải bệnh viện, chưa có hệ thống lão khoa để thích ứng với già hóa dân số. Về mối quan hệ giữa dân số với lao động việc làm còn những bất cập: Dư thừa lao động, lao động thiếu kỹ năng, sức bền, xuất khẩu lao động giản đơn… Cần tăng cường cơ sở pháp lý và tính pháp quy về phạm vi, quy trình lồng ghép dân số trong hệ thống các ngành, lĩnh vực và các cấp; đồng thời, nâng cao kiến thức, kỹ năng của cán bộ lãnh đạo, cán bộ thực hành việc lồng ghép dân số ở các ngành, các lĩnh vực và các cấp. Bên cạnh đó, thông tin dân số cũng rất quan trọng với các doanh nghiệp như: Nhu cầu khách hàng, thị trường, nguồn nhân lực.
Ông Arthur Erken - Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam khuyến nghị, những người làm chính sách cần hiểu rõ mối tương quan giữa dân số và phát triển. Điều này rất quan trọng./.

Đỗ Thoa

Posted in: Chính Trị