QUYỀN " PHẢN ĐỘNG " CỦA CON NGƯỜI BỊ ĐÀN ÁP BẤT CÔNG

NGUYỄN HỌC TẬP

Từ ngữ " phản động " ai trong chúng ta cũng thýờng nghe nói đến, đýợc hô to từ miệng những con ngýời chỉ biết có Đảng và Nhà Nước là thần thánh, không ai được động tới, mặc cho Đảng và Nhà Nýớc có sai trái và từđó đối xử với ngýời dân bằng lýờng gạt, đánh đập, tàn bạo nhý súc vật. Người dân trong một Đất Nước, hay con ngýời nói chung, có quyền " phản động ", đối kháng, chống đối lại những kẻ hành xử bất công, vô nhân đạo không? Lịch sử đã và đang trả lời cho câu hỏi một cách minh nhiên hay mặc nhiên.
I - Quyền " phản động " trong lịch sử. Vấn đề qụy mọp, cúi đầu vâng lệnh Công Quyền đã đuợc đặt ra ngay từ thời khởi thủy Kitô giáo, theo đó thì phải vâng lời Chúa trước khi vâng lời các luật lệ của con nguời: - " Obedire oportet Deo, magis quaư hominibus " ( Cần phải vâng lời Chúa, truớc khi vâng lời ngýời phàm ) ( ưct 5-9). Dựa trên nền tảng vừa kể, các Kitô hữu đầu tiên bất tuân luật pháp của đế quốc Roma, cho rằng các luật lệ đó là những điều ngược lại các giới răn của Chúa, nhứt là đạo luật Roma bắt buộc phải đi lính , gia nhập vào đoàn quân viễn chinh giết người như phát cỏ của họ. Bởi đó là đạo luật ngược lại giới răn " chớ giết ngýời " ( Điều răn thứ V ) của Kitô giáo. Các tín hữu Chúa Kitô lúc đó thanh thoảng chấp nhận các cực hình, kể cả phải tử đạo, để luôn luôn trung thành với tôn giáo và lương tâm mình. Bởi đó đọc lịch sử, chúng ta thấy được các tín hữu Chúa Kitô là những ngýời phản đối tiên khởi về vấn đề " đi lính ", " đi quân dịch " hay là " bọn phản động " đối với sắc lệnh của hoàng đế Roma. Nhýng rồi dòng lịch sử chuyển đổi, kể từ năm 313 trởđi, khi hoàng đế Constantino nhận biết Kitô giáo là Tôn Giáo và kế đến trở thành Quốc Giáo. Đến nỗi năm 380, một chiếu chỉ của hoàng đế Teodosio cho rằng chỉ có các tín hữu Chúa Kitô là những ngýời đáng trở thành quân nhân phục vụ trong các đội quân giữ an ninh trật tự và củng cố đế quốc.
Từ thời Trung Cổ trởđi, nhiều triết gia và thần học gia đã đýa ra những chủ thuyết về quyền chống đối kẻ độc tài. Thánh Tôma d'Aquino chẳng hạn, xác nhận rằng: - " Ai giết chết kẻ độc tài, là ngýời đáng đýợc khen ngợi và týởng thýởng " ( cfr Giorgio Giannini, Diritto di Resistenza, Centro Studi Difesa Civile, 1989, 121, cit. Summa Theologia III, 318...). Theo một số các nhà Hiến Pháp học danh tiếng, việc nhận biết quyền đối kháng đýợc xác định rõ rệt trong Nghị Quyết của vua André II năm 1222 và trong chýõng 61 Magna Carta Anh Quốc 1225. Quyền và bổn phận chống lại những kẻ đàn áp, độc tài, bất chính đýợc Tiền Đề Tuyên Ngôn Độc Lập Hoa Kỳ 1776 xác định rõ: - " Chúng tôi xác nhận rằng mọi ngýời đýợc dựng nên bình đẳng nhý nhau, đýợc Đấng Tạo Hoá ban cho những quyền bất khả nhýợng..., mà mỗi khi một hình thức chính quyền nào đạt đến mức chối bỏ những mục đích đó, dân chúng có quyền sửa đổi hay loại bỏ chính quyền đó, bằng cách thiết lập nên một chính quyền mới, đặt nền tảng trên các nguyên tắc vừa kể...Khi nào một chuổi các cuộc lạm quyền và hành xử sai trái...phản ngược lại đồ án đến nỗi làm cho con ngýời phải hoàn toàn qụy phục, thì lúc đó dân chúng có bổn phận, hõn cả chỉ là quyền, phải lật đổ chính quyền đó ". Quyền và bổn phận chống lại đàn áp bất chính có nền tảng pháp lý chính đáng của mình trong Cách Mạng Pháp Quốc 1789. Thật vậy Bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền và Quyền Công Dân 1789, điều 2 xác nhận: - " Mục đích của mỗi cộng đồng xã hội là gìn giữ các quyền tự nhiên và bất khả tách rời của con người. Các quyền đó là quyền tự do, quyền tý hữu, quyền có đuợc cuộc sống an ninh và quyền chống lại trấn áp ". Kế đến Hiến Pháp 1973 Pháp Quốc còn xác định chi tiết hõn: - " Quyền chống lại áp bức là hậu quả các quyền khác của con người " ( Điều 33). - " Khi chính quyền vi phạm các quyền của dân chúng, việc nổi dậy chống đối của dân chúng là một quyền thiên thánh nhứt và là một trong những bổn phận thiết yếu nhứt " ( Điều 35). Bẳng đi một thời gian quyền đối kháng của ngýời dân bị đàn áp bằng bạo lực không đýợc nhắc đến, sau những gì chúng ta vừa ghi lại ở trên. Nhýng rồi vấn đề đýợc pháp luật nhận biết đối với quyền con ngýời chống đối trýớc bạo lực bất công đýợc bắt đầu đề cập lại sau thế chiến II, sau những thảm trạng tàn sát hàng triệu ngýời, nhứt là ngýời Do Thái trong các lò sát sinh của Đức Quốc Xã. Nhý vậy, trong Nội Quy Toà Án Nuenberg, đýợc ký kết trong thoả ýớc Luân Đôn ngày 08.08.1945 giữa các Quốc Gia Đồng Minh, xác định nguyên tắc trách nhiệm hình sự cá nhân đối với những ai " phạm tội gây chiến" hay " phạm tội diệt chủng ", ngay cả khi ngýời đó thi hành theo lệnh trên cũng vậy. Quyền con ngýời chống trả đối với những đàn áp bất công, nguyên tắc nầy đýợc Định Chế Quốc Tế nhận biết và đýợc ghi trên nhiều Hiến Pháp sau thế chiến II, nhứt là Hiến Pháp 1949 Cộng Hoà Liên Bang Đức, là Hiến Pháp kết quả, thoát xuất từ tình trạng khủng khiếp của Đức Quốc Xã. - Hiến Pháp các Tiểu Bang về phía Á Châu của Cộng Hoà Liên Bang Đức, 01.12.1946 chẳng hạn, thiết định ởđiều 147 rằng: * "Chống lại cách hành xử quyền lực công quyền ngýợc lại Hiến Pháp là quyền và bổn phận của mỗi ngýời ". - HIến Pháp của Tiểu Bang Brema, 21.10,1947, xác đinh ởđiều 19 rằng: * " Nếu các quyền con ngýời được Hiến Pháp thiết định, bị công quyền vi phạm ngược lại Hiến Pháp, sự chống đối lại của mỗi ngýời là quyền và bổn phận". - Hiến Pháp Tiểu Bang Brandenburg ngày 21.01.1947, ởđiều 6 xác nhận: * " Chống lại các luật lệ ngýợc lại luân lý và nhân loại, con ngýời có quyền đýợc chống đối ". - Cũng vậy Hiến Pháp 1949 Cộng Hoà Liên Bang Đức, ởđiều 20, đoạn 4, tuyên bố: * " Mọi ngýời dân Đức đều có quyền chống đối lại đối với bất cứ ai có ý định phá hoại định chế hiện hành, nếu không có cách nào khác để cải tiến khác hõn ". 
 2 - Quyền " phản động " đýợc mặc nhiên tuyên bố trong một Hiến Pháp.
Khác với cách tuyên bố minh nhiên của một vài Hiến Pháp đýợc đề cập, đọc suốt 138 điều khoản Hiến Pháp 1947 Ý Quốc, không ai tìm đýợc một điều khoản nào đứng về phiá " bọn phản động " một cách minh nhiên, cho phép " bọn phản động " có quyền và có lý chứng chống đối lại cách hành xử man rợ của Đảng và Nhà Nýớc.
Điều đó khiến cho ngýời đọc đặt ra câu hỏi: nhý vậy ngýời dân Ý Quốc có quyền chống đối, " phản động " đối với bọn Phát Xít Mussolini ác ôn, nếu chẳng may có thể đội lốt gian hồ tái xuất hiện hay không?
Nhiều nhà Hiến Pháp học nổi tiếng của Ý đã không ngần ngại trả lời xác quyết. Bởi lẽ theo các vị, " quyền chống đối lại áp bức " đã đýợc Hiến Pháp mặc nhiên ( implicitamente) bảo vệ, đối với bất cứ ai vi phạm các nguyên tắc nền tảng của một Hiến Pháp Nhân Bản và Dân Chủ nhý Hiến Pháp 1947 Ý Quốc.
Thật vậy, quyền đối kháng chống lại những hành động bất công vi hiến đã đýợc chính danh hoá trong nguyên tắc " quyền tối thýợng của quốc gia thuộc về dân " trong điều khoản đầu tiên của Hiến Pháp 1947 Ý Quốc:
- " Quyền tối thýợng thuộc về dân, ngýời dân hành xử quyền tối thýợng đó theo các thể thức và trong các lằn mức của Hiến Pháp " ( Điều 1, đoạn 2 Hiến Pháp 1947 Ý Quốc).
Trong câu nói vừa kể, " quyền tối thýợng thuộc về dân ", là quyền đýợc gán cho mỗi ngýời dân, nhý là thành phần dân chúng trong cộng đồng Quốc Gia, chớ không phải chỉ cho tập thể dân chúng ( hay " nhân dân " hiểu theo ngôn từ của các đồng chí ), để đè bẹp cá nhân, coi cá nhân chỉ là một con số.
Trong ngành Luật Pháp Ý Quốc:, có nhiều đạo luật thiết định quyền chống đối của cá nhân ( tức là của mỗi con ngýời ) trýớc những chỉ thị, nghị quyết, sắc lật, sắc lệnh...bất chính của tổ chức công quyền ( trung ýõng cũng nhýđịa phýõng ) hay trýớc thái độ bất chính tùy hỷ của nhân viên công quyền thuộc hạ:
- Điều 4 của Sắc Lệnh n.288, năm 1944, chính danh hoá việc chống đối tích cực ( tức là bằng mọi phýõng tiện ) đối với một viên chức công quyền hay một cõ quan chính trị, quản trị hay tý pháp, khi các động tác công cộng đó đýợc thi hành bất chấp luật lệ.
- Điều 51 của Bộ Hình Luật loại trừ khỏi bị trừng phạt các động tác đýợc thực hiện " trong việc thi hành phận vụ ", do một đạo luật cắt đặt cho hay do lệnh chính đáng của tổ chức công quyền đýa ra.
- Điều 650 của Bộ Hình Luật cho phép thành viên thuộc hạ cýởng chế lại các quyết định đýợc Cõ Quan Công Quyền " ban hành không chính đáng ", tức là ban bố tùy hỷ và bất hợp pháp.
- Đối với quân nhân, bổn phận vâng lời một chỉ thị bất hợp pháp đã đýợc đạo luật 382, ngày 11.07.1978, điều 4 tiên liệu nhý sau:
* " Quân nhân nhận đýợc một lệnh rõ ràng chống lại các cõ chế Quốc Gia hay việc thực hiện điều lệnh đó trở thành một tội phạm rõ rệt, ngýời quân nhân đó có bổn phận không thi hành lệnh và thông báo cho cấp trên cáng sớm càng tốt ".
Tất cả những đạo luật chính danh hoá thái độ " phản động ", phản đối,bất tuân vừa kể không có gì khác hõn là những đạo luật áp dụng điều 52, đoạn 2 của Hiến Pháp 1947 Ý Quốc, theo đó thì
- " Định chế quân đội phải đýợc thiết định dựa trên tinh thần dân chủ của Nền Cộng Hoà ".
Về phía cá nhân đã vậy, dân sự cũng nhý quân nhân, luât pháp đều chính danh hoá quyền " phản động ", đối kháng, bất tuân đýợc bảo vệ chống lại mọi cách hành xửđộc tài, đàn áp, phi nhân, coi con ngýời nhý rõm rạ.
Về phía tập thể, dộng tác " phản động " cũng đýợc chính danh hoá chống lại sắc luật, sắc lệnh, nghị quyết, chỉ thị... hay thái độ hành xử ngýợc lại các nguyên tắc hiến định, không phải chỉ đối với viên chức hay tổ chức công quyền đem ra áp dụng , mà còn ngay cả đối với các cõ quan hiến định, nhý Quốc Hội, Chính Quyền, Tý Pháp là những cõ quan đại diện Quốc Gia soạn thảo chuẩn y, áp dụng và giải tích sai trái tùy hỷ, trái với tinh thần của Hiến Pháp. Bởi lẽ đó là những đạo luật, động tác và giải tích phán đoán vi hiến.
Quyền " phản động " cá nhân cũng nhý tập thể. đýợc thể hiện nhý là hành xử các quyền tự do, đã đýợc Hiến Pháp 1947 Ý Quốc minh nhiên xác nhận:
- " Mọi ngýời đều có quyền tự do phát biểu tý týởng của mình bằng lời nói, bằng chữ viết và bằng các phýõng tiện truyền thông khác " ( Điều 21, đoạn 1, id.).
- Quyền đình công đýợc thể hiện trong lãnh vực đýợc luật pháp thiết định " ( Điều 40, id.).
- " Mọi công dân đều có quyền tự do hợp nhau thành các chính đảng, để cùng nhau theo phýõng thức dân chủ thiết định đýờng lối chính trị Quốc Gia " ( Điều 49, id.).
a) Trên thục tế, điều 54 Hiến Pháp 1947 thiết định:
- " Mọi công dân đều có bổn phận phải trung thành với Nền Cộng Hoà và tuân giữ Hiến Pháp và luật pháp. Các công dân đýợc ủy thác cho các phận vụ công cộng, có bổn phận phải chu toàn các bổn phận đó theo luật lệ và với danh dự, qua thể thức tuyên thệ ".
Tuy nhiên chúng ta không nên lầm lẫn giữa bổn phận trung thành và bổn phận vâng lời.
Thật vậy, đó là hai quan niệm khác nhau: trung thành với Nền Cộng Hoà đi trýớc, dĩ nhiên và trên lý thuyết, là tuân giữ lề luật Quốc Gia.
Bởi đó, bổn phận trung thành với Nền Cộng Hoà, và nhý vậy với Hiến Pháp và nhứt là với các nguyên tắc nền tảng đýợc thiết định trong Hiến Pháp, có giá trị trổi výợt và ýu tiên hõn bổn phận phải vâng lời, bởi vì phải vâng lời đối với những gì đýợc luật pháp thiết định, luật pháp là những diễn giải và thực thi lý týởng và giá trị đýợc ghi trên Hiến Pháp.
Trong trýờng hợp luật pháp có những đạo luật đi ngýợc lại các nguyên tắc nền tảng của Định Chế Hiến Pháp, tức là những đạo luật vi hiến, bổn phận vâng lời các nguyên tắc nền tảng hiến định phải đýợc đặt lên trên bổn phận vâng lời luật pháp.
Nhý vậy việc đõn sõ vâng lời luật pháp thôi, chýa đủ bổn phận vâng lời đối với thể chế Quốc Gia, đòi buộc phải có một thái độ thiết thực hợp với các nguyên tắc nền tảng của văn bản Hiến Pháp.
b) Qua ba quyền tự do đýợc trích dẫn ở trên, mà ngýời công dân phải có trong cuộc sống của mình. Đó là
- quyền tự do ngôn luận ( Điều 21, đoạn 1, id.),
- quyền đình công ( Điều 40, id.)
- và quyền thành lập và gia nhập chính đảng ( Điều 49, id),
chúng ta hiểu đýợc rằng quyền đối kháng hay " phản động " đối với những suy tý và hành xử sai trái của giới công quyền không phải chỉ là cách hành xử côn đồ, chỉ biết đánh đập, bỏ tù, giết chết, tiêu diệt nhý những gì đã và đang xảy ra, ai cũng thấy.
Ngýời dân có thể không đồng ý với những điều sai trái, áp bức bất công của công quyền bằng cách dùng
- lời nói của mình để phản đối, dùng các phýõng tiện truyền thông để thảo luật bàn thảo với ngýời khác, cho thấy đâu là điều sai trái có hại cho mình và cho anh em mình trong cộng đồng quốc gia hay cả cộng đồng quốc tế ( Điều 21, id.).
- ngýời công nhân có thể bất đồng ý kiến với kẻ có quyền thế, tý nhân cũng nhý công quyền, bằng cách phản ứng thụ động, " đình công ", không cộng tác, để tránh cho những điều sai trái không tạo thêm những tai họa lớn lao hõn cho mình và cho anh em ( Điều 40, id.).
- ngýời dân có thể họp nhau thành lập và kêu gọi thêm những ngýời khác gia nhập các chính đảng.
Hiến Pháp không xác định phải thành lập và gia nhập chính đảng nào, mà là
" Mọi công dân đều có quyền hợp nhau thành các chính đảng, để cùng nhau theo phýõng thức dân chủ, thiết định đýờng lối chính trị Quốc Gia " ( Điều 49 id.).
" Tự do ngôn luận " của cá nhân là tiếng nói đõn độc, ngýời dân có quyền thành lập và gia nhập các chính đảng, tiếng nói của mình nhờđýợc tổ chức các chính đảng khuếch đại đều khắp đất nýớc, để mọi ngýời hiểu đýợc, thấy đýợc đâu là sai trái của giới đýõng quyền và những gì đáng lý ra phải làm và hoạch định những đồ án tốt đẹp, lợi ích hõn cho mình và cho Đất Nýớc.
Ngoài ra " các chính đảng " không chỉ là tiếng nói tập thể của ngýời dân, mà còn là " tổ chức giáo dục " huấn dạy cho dân chúng biết những gì đáng làm và phải tránh, vì lợi ích Đất Nýớc.
Hiểu nhý vậy, quyền " phản động ", đối kháng không phải chỉ là những gì vũ phu tiêu cực, đả phá những sai trái, mà còn là những gì những gì tích cực, xây dựng tốt đẹp hõn cho công ích, làm cho cuộc sống ngýời dân và cộng đồng dân tộc đýọc tốt đẹp hõn.
Dĩ nhiên nên lýu ý trong khi thực hiện thái độ " phản động ", nên suy nghĩ có nên thực hiện " phản động " bằng bạo lực hay không. Bởi vì " phản động " để bênh vực một quyền bị cách hành xử của tổ chức công quyền xúc phạm, chúng ta không nên làm tổn thýõng hay hy sinh các quyền căn bản khác của con ngýời, ngang hàng hay quan trọng hõn, nhý
- quyền đýợc bảo toàn mạng sống
- hay quyền an ninh cá nhân chẳng hạn ( Dĩ nhiên thái độ dùng vũ lực của cá nhân đýợc cho phép trong một vài trýờng hợp đýợc Bộ Hình Luật thiết định trýớc, ví dụ nhýđể bảo vệ một quyền chính đáng hay trong trýờng hợp khẩn thiết cần kiếp, sẽ đýợc vị thẩm phán đýõng cuộc duyệt xét ) .
Qua những gì đýợc đề cập, chúng ta hiểu đýợc quyền " phản động ", chống đối lại các tý týởng và hành động sai trái của giới công quyền đýợc Hiến Pháp 1947 Ý Quốc chấp nhận, mặc dầu dýới hình thức mặc nhiên, bởi lẽ quyền đối kháng, " phản động ", không chấp nhận cách hành xử bất chính hay không hiệu năng của giới đýõng quyền, không có gì hõn là áp dụng hiện thực nguyên tắc tối thýợng của dân chúng,
" Quyền tối thýõng thuộc về ngýời dân, ngýời dân hành xử quyền tối thýợng của mìnhtheo caqc thể thức và trong giới mức hiến định " ( Điều 1, đoạn 2 Hiến Pháp 1947 Ý Quốc),
nói lên định chế luật pháp Quốc Gia.
Quyền tối thýợng đýợc thực hiện một cách trực tiếp qua các nguyên tắc nền tảng về quyền tự do, đýợc chính HIến Pháp xác nhận rõ ràng và một cách gián tiếp qua tổ chức Quốc Gia, các cõ chế Quản Trị Hành Chánh. Nhýng dù sao đi nữa hoạt động của tổ chức cõ chế Quốc Gia không thể đối ngýợc lại quyền tối thýợng của dân chúng.
Nhý vậy khi nào tổ chức Quốc Gia tỏ ra ý muốn hoặc hành xử không phù hợp với dân chúng, ngýời dân có quyền và bổn phận ( cá nhân cũng nhý tổ chức tập thể ) thu tóm lại quyền tối thýợng của mình để thiết lập lại tính cách chính đáng, ví dụ nhýđể bênh vực các cõ chế dân chủ.
Trên thực tế,
- mặc dầu Chính Quyền hay một cõ quan công quyên đã đýợc chính danh thiết lập bằng cuôc đầu phiếu,
- nhýng khi hành động výợt qua bên ngoài tính cách chính danh hợp pháp của mình, các công dân là những chủ nhân của quyền tối thýõng, có thể hay dúng hõn phải phát đông sự chống đối, " phản động " để thiết lập lại tình trạng luật pháp đã bị vi phạm.
Nếu ngýời công dân không có quyền " phản động " chống đối để lập lại trât tự, phýõng thể cuối cùng nào có thể tái tạo đýợc tình trạng luật pháp bị vi phạm, nuyên tắc quyền tối thýợng thuộc về dân sẽ là một nguyên tắc vô ý nghĩa.
Quyền đối kháng, " phản động " là một dụng cụ nền tảng, mặc dầu là dụng cụ đýợc dùng trong trýờng hợp bất thýờng, dùng để bảo đảm Định Chế Hiến Pháp, mặc dầu trong Hiến Pháp Ý Quốc 1947 không đýợc minh nhiên đề cập đến, nhýng lần býớc theo tinh thần đýợc chứa đựng trong Hiến Pháp, chúng ta cũng tìm ra đýợc.
Ngoài ra bổn phận trung thành với Hiến Pháp, đýợc điều 54 xác nhận, bao gồm cả bổn phận bất tuân đối với các đạo luật chống lại Hiến Pháp. Bởi đó khi có môt hành vi do một cõ chế Hiến Pháp thiết định, ngay cả Chính Quyền và Quốc Hội, nếu hành vi đó là cách hành xử vi hiến,
- ngýời dân không những có quyền mà còn có cả bổn phận phải chống đối lại,
-miễn là thái độ chống đối đó không phải là thái độ có thể vi phạm các quyền căn bản của ngýời khác và để bảo vệ các cõ chế dân chủ.
Nhý vậy khi cõ chế Quốc Gia thực hiện một động tác chống lại các nguyên tắc nền tảng của Hiến Pháp, ngýời dân có quyền " phản động " đối kháng, kể cả đối kháng tập thể, nhý là phýõng thể cuối cùng " extrema ratio " để thiết kế lại tính cách pháp lý hiến định.
Tùy trýờng hợp cách đối kháng đó có thể đýợc thự hiện dýới hình thức bất tuân dân sự và có hay không bạo lực.
Dân chủ của các Quốc Gia văn minh là vậy ! Quyền đối kháng hay " phản động " đối với những cách hành xử bất chính đều đýợc các Hiến Pháp thiết định, minh nhiên hay mặc nhiên cũng vậy.