Sửa hiến pháp: Bất khả thi

Đảng và chính quyền đang tung chiến dịch kêu gọi toàn dân góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến Pháp 1992. Nhưng qua nội dung bản dự thảo và những ý kiến được phát biểu trên cả báo lề phải cũng như lề trái cho tới nay, người ta thấy việc sửa hiến pháp sắp tới sẽ khó thỏa mãn nguyện vọng của nhân dân. Có ba lý do để các  chuyên gia pháp lý nghĩ như vậy: 1-Thời hạn ba tháng góp ý quá ngắn. 2-Đảng và chính quyền chưa tỏ thực tâm sửa đổi (incentive problem). 3-Cán bộ pháp lý cao cấp của Đảng và chính quyền chưa cho thấy đầy đủ kiến thức pháp lý để thực hiện cải tổ (knowledge problem).
I-Thời gian góp ý được Đảng qui định là ba tháng đã được một số trí thức hàng đầu cho biết là không đủ. Đây là trở ngại thứ nhất khiến cho công cuộc sửa đổi hiến pháp sắp tới có tính cách “bất khả thi”, trong ý nghĩa khó đạt hiệu quả đa số nhân dân mong muốn.
II-Đảng và chính quyền chưa tỏ thực tâm sửa đổi (incentive problem).
Theo lý thuyết chính trị & kinh tế dĩ công vi tư (Public choice theory, chữ dịch của tác giả) (2), chính quyền, gồm những con người, tự bản chất, luôn luôn giống như mọi con người bình thường khác (rational people), luôn muốn có những đạo luật, những chính sách, những quyết định có lợi cho mình, đi ngược lại quyền lợi của người dân. Kẻ cầm quyền sẽ không phục vụ lợi ích của nhân dân nếu không có lý do thúc đẩy họ làm như thế. Tại những quốc gia dân chủ, các chính trị gia không thể tham nhũng, cho nên lợi ích của họ là lấy lòng cử tri để được tái cử trong nhiệm kỳ kế tiếp. Trong một chế độ mà các người lãnh đạo công quyền không phải do người dân bầu ra, việc tái đắc cử hay được tiếp tục giữ chức vụ hoàn toàn do đảng quyết định, người dân không có tiếng nói quyết định vận mạng chính trị của họ, thì họ không quan tâm tới nguyện vọng của người dân. Vì thế không có lý do gì để tin tưởng rằng Đảng và chính quyền hiện nay có thực tâm sửa đổi hiến pháp.  Điều này được chứng minh qua cuộc vấn đáp của nhà báo với Đại biểu Quốc hội Ngô Văn Minh trong bài Ngồi trên trời mà làm chính sách” (http://www.tinnongtrongngay.net/2013/01/ngoi-tren-troi-ma-lam-chinh-sach.html) Khi được hỏi:

“* Ông Vũ Đức Đam, bộ trưởng – chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, thừa nhận có tình trạng thông tư của bộ, ngành thường được soạn thảo theo hướng thuận lợi cho sự quản lý của mình, … ông nghĩ sao?” Đại biểu Minh trả lời:

- Tôi đồng tình với quan điểm của ông Đam.
Sự thiếu tin tưởng rằng Đảng và chính quyền có thực tâm sửa đổi hiến pháp cũng dựa trên mấy hành động thực tế của Đảng như thủ tục thu thập ý kiến của người dân dưới đây:
Đảng để thời gian thu thập ý kiến của người dân quá ngắn khiến người dân nghĩ rằng việc thu thập ý kiến của nhân dân chỉ có tính cách hình thức.
Thủ tục góp ý có tính cách hành chánh quan liêu: chỉ ghi nhận những ý kiến người dân mang tới văn phòng của Ủy Ban, hay gửi vào trang mạng của Ủy Ban Soạn thảo Dự án hoặc được đăng trên các báo nhà nước. Các ý kiến phát biểu trên các trang mạng hay các blog của người dân không được Đảng chấp nhận. Nếu thực tâm muốn thu thập toàn bộ ý kiến của người dân thì bất cứ ý kiến được phát biểu dưới hình thức nào cũng cần được thu thập để đánh giá.
Việc thu thập ý kiến có tính cách đe dọa người dân có ý kiến không hợp ý Đảng. Trong lịch sử cầm quyền của Đảng, đây là lần đầu tiên Đảng kêu gọi người dân đóng góp ý kiến vào việc sửa đổi Hiến Pháp. Cho tới mới đây những ý kiến kêu gọi Đảng sửa đổi Hiến pháp chẳng những không được đáp ứng mà những người nêu ý kiến còn bị Đảng bỏ tù như Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Tường (thập niên 1950), Tiến Sĩ Cù Huy Hà Vũ mới đây, và không ít người bất đồng chính kiến khác nữa, khiến người  dân sợ không dám đụng chạm tới đề tài cấm kỵ này. Với tâm trạng lo sợ đó mà nay Đảng kêu gọi người dân đóng góp ý kiến phải viết tên, địa chỉ và số điện thoại thì chỉ có những người đóng góp những ý kiến vụn vặt hay thuận theo bản dự thảo của Ủy Ban soạn ra mới dám lên tiếng, chứ những người có những ý kiến liên quan tới những điều quan trọng trái ngược với bản Dự thảo của Ủy ban Soạn Thảo thì chắc chắn không dám. Đây là trở ngại khá lớn để lần sửa đổi này có khả năng đáp ứng nguyện vọng của đa số nhân dân.
Một sự kiện nữa khiến người dân chưa tin đảng thực tâm muốn sửa đổi Hiến pháp lần này là phát biểu mới đây nhất của ông Nguyễn Văn Phúc – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Phó Trưởng Ban Biên Tập dự thảo sửa đổi Hiến Pháp năm 1992 cho biết Đảng sẽ soạn Luật Đất đai trước rồi sau đó mới soạn Hiến Pháp sao cho Hiến pháp phù hợp với Luật Đất đai. Điều này là trái với nguyên tắc thông thường soạn thảo và sửa đổi Hiến Pháp. Trên thế giới ngoài khối Xã Hội Chủ Nghĩa và Cộng Sản, không nước nào soạn thảo hay sửa đổi Hiến Pháp một cách thiếu hiến tính như vậy.
(Nguyễn Tường Tâm – Sửa Hiến Pháp – Bịp có bằng chứng-
http://danluan.org/tin-tuc/20130203/sua-hien-phap-bip-co-bang-chung-0)
Và quan trọng hơn hết, chính Ô. Nguyễn minh Triết, Chủ tịch nước đã mạnh dạn tuyên bố “Bỏ điều 4 Hiến Pháp là tự sát.” Quan điểm của Đảng đã định trước như thế thì việc sửa đổi hiến pháp trong tương lai nếu có cũng chỉ là bề mặt như nhiều người đã nhận định.
III- Cán bộ pháp lý của Đảng và chính quyền chưa cho thấy đầy đủ kiến thức pháp lý để thực hiện cải tổ (knowledge problem).
Sự thiếu trình độ, không có kinh nghiệm nghiên cứu của cán bộ lãnh đạo tư pháp của Đảng và Nhà nước trước tiên thể hiện ở việc qui định thời gian góp ý quá ngắn. Như đã trình bày ở mục I (thời gian góp ý quá ngắn). Nếu có kinh nghiệm nghiên cứu một đề án lớn, người ta sẽ không qui định thời gian góp ý ngắn như vậy.
Nhiều báo cáo chính thức của cán bộ đầu ngành tư pháp Việt Nam xác nhận trên 50% thẩm phán, Kiểm sát viên viện kiểm sát thiếu trình độ chuyên môn (báo cáo chính thức quá nhiều nên xét thấy không cần trích dẫn ra đây.) Ngay cả Chánh án tòa án Tối cao và Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao cũng bị cán bộ tư pháp trong ngành tố cáo là bằng “rỏm”, tức là bằng thật nhưng không thật vì không biết hai vị đó học lúc nào, tại trường đại học nào (việc tố cáo đã gây rầm rộ một thời nên xét thấy cũng không cần trích dẫn).
Sự thiếu khả năng pháp lý ở cấp cán bộ cao nhất nước đã đưa tới việc soạn thảo những đạo luật phải cần từ 200 tới 400 thông tư, nghị định hướng dẫn như lời Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng phát biểu trong buổi phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang trước Ủy ban Thường Vụ Quốc Hội được  đăng trên báo Lao Động ngày 17-122-2012 (http://laodong.com.vn/Chinh-tri/UB-Thuong-vu-QH-thao-luan-ve-luat-dat-dai-sua-doi-Phai-tiep-tuc-tiep-thu-hoan-thien/95771.bld) Nếu cán bộ lãnh đạo tư pháp có trình độ đúng mức thì không thể có những đạo luật như vậy.
Mới đây nhất, theo báo Pháp Luật, Bộ Công Thương vừa công bố một nghị định hướng dẫn Luật Điện Lực (sửa đổi) theo đó bên mua điện sử dụng lượng điện thấp hơn 50% công suất được đăng ký trong hợp đồng mua bán điện cũng bị xem là vi phạm và sẽ bị phạt. Chỉ có ở Việt Nam mới có những cán bộ tư pháp cấp cao mà thiếu trình độ đề ra luật “điên” như vậy.
(http://phapluattp.vn/20130204124358340p1014c1068/d249ng-dien-237t-cung-bi-phat.htm)
Những dẫn chứng về sự thiếu trình độ tư pháp của cán bộ tư pháp mọi cấp của Việt Nam thì tràn lan hàng ngày trên báo chí của chính quyền.
Chưa nói tới trình độ tư pháp, riêng về trình độ văn hóa phổ thông, cán bộ lãnh đạo ngành tư pháp Việt Nam cho thấy chỉ ở trình độ học hết cấp 1 theo tiêu chuẩn giáo dục của mọi quốc gia trên thế giới. Sau khi học hết cấp 1 thì người học sinh không thể viết một bản văn có những từ vô nghĩa, hay tác giả không hiểu nghĩa. Vậy mà trong bản Dự thảo sửa đổi Hiến Pháp 1992 hiện nay có những từ vô nghĩa, không ai biết nghĩa là gì, ngay cả giới lãnh đạo khi được hỏi cũng không giải thích được, đó là mấy từ “Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”; “dân chủ tập trung”; “Pháp quyền xã hội chủ nghĩa”.
Thêm nữa, khi học hết cấp 2, học sinh đã biết viết một bài văn luận đề trong đó không được có những ý tưởng mâu thuẫn nhau (thiếu logic). Vậy mà trong bản Dự thảo Sửa đổi Hiến Pháp hiện nay có những điều khoản mâu thuẫn với điều 4 của Dự thảo (đã được nhiều người nêu lên).
Ngoài ra, trong bản Dự thảo Sửa đổi Hiến Pháp hiện nay cũng còn nhiều điều cho thấy cán bộ lãnh đạo cũng như các chuyên viên soạn thảo thiếu trình độ pháp lý cần thiết, sẽ được trình bày trong các bài chuyên đề tiếp theo sau này.
Trình độ yếu kém của cán bộ cao cấp ngành tư pháp cũng được thể hiện qua cuộc vấn đáp của nhà báo với Đại biểu Quốc hội Ngô Văn Minh trong bài “Ngồi trên trời mà làm chính sách”  nêu trên. Khi được hỏi:

* Nguyên nhân của những văn bản bị dư luận phản ứng, thậm chí có văn bản chưa thực hiện đã phải sửa, theo ông là từ đâu, do quan liêu hay do trình độ của những người soạn thảo văn bản đó? Đại biểu Quốc Hội Ngô Văn Minh đã trả lời:

- Tôi nghĩ là do cả hai, cả trình độ năng lực và sự quan liêu, kể cả người thẩm định các văn bản đó cũng quan liêu.
Tóm lại, trong ba yếu tố khiến cho công cuộc sửa đổi hiến pháp sắp tới khó đáp ứng được nguyện vọng của người dân thì hai yếu tố quan trọng nhất là Đảng và Chính quyền thiếu thực tâm và thiếu kiến thức luật pháp.
Ghi chú:
-Tác giả sẽ có nhiều bài tiếp theo dựa trên lập luận pháp lý để phân tích những điều khoản thiếu hiến tính trong Bản Dự thảo Sửa đổi Hiến Pháp 1992 đang được nhiều người quan tâm mà chưa được luật gia nào phân tích.
1*Một quyết định xác đáng (an informed decision) là một quyết định sau khi người quyết định được biết tất cả những thông tin quan trọng liên quan tới trọng tâm của quyết định (
An informed decision is a decision made after learning relevant facts (informing oneself) about the focus of the decision. (http://wiki.answers.com/Q/What_is_an_informed_decision)
*2-Lý thuyết “dĩ công vi tư” (Public choice theory) cho rằng mọi người chủ yếu bị hướng dẫn bởi quyền lợi của họ, và quan trọng hơn nữa, lý thuyết này cho rằng động cơ của con người trong tiến trình chính trị (chính trị gia hay người dân bầu cử-chú thích của tác giả) không khác với động cơ của con người khi vào nhà hàng ăn hay mua xe hơi. Sau cùng, tất cả họ cũng là con người như nhau. Như thế, cử tri “bỏ phiếu cho túi tiền của họ”, ủng hộ những ứng cử viên nào và các dự án luật nào mà họ nghĩ sẽ khiến quyền lợi của họ được nhiều hơn; các viên chức nhà nước thì cố gắng để thăng tiến trong nghề nghiệp.
(But public choice, like the economic model of rational behavior on which it rests, assumes that people are guided chiefly by their own self-interests and, more important, that the motivations of people in the political process are no different from those of people in the steak, housing, or car market. They are the same human beings, after all. As such, voters “vote their pocketbooks,” supporting candidates and ballot propositions they think will make them personally better off; bureaucrats strive to advance their own careers; )(http://www.econlib.org/library/Enc/PublicChoice.html)
Nguyễn Tường Tâm (luật gia)