23/03/1919: Mussolini thành lập Đảng Phát xít Ý

Nguồn: “Mussolini founds the Fascist party,” History.com (truy cập ngày 21/03/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Benito Mussolini, cựu binh Thế chiến I và nhà xuất bản của nhiều tờ báo Xã hội, đã rời bỏ Đảng Xã hội Ý và thành lập Fasci di Combattimento, một tổ chức dân tộc chủ nghĩa đặt theo tên của các cuộc cách mạng nông dân Ý trong thế kỷ 19. Thường được gọi là Đảng Phát xít, tổ chức cánh hữu mới của Mussolini ủng hộ chủ nghĩa dân tộc Ý, có đồng phục là áo sơ mi đen, và phát động một chương trình khủng bố và đe dọa chống lại những đối thủ cánh tả của nó.
Tháng 10 năm 1922, Mussolini đưa quân Đức hành quân qua Roma, và Vua Emmanuel III, người chẳng mấy tin vào chính phủ nghị viện Ý, đã đề nghị Mussolini thành lập một chính phủ mới. Ban đầu, Mussolini, người được bổ nhiệm làm Thủ tướng đứng đầu một nội các có ba phần tư thành viên thuộc Đảng Phát xít, đã hợp tác với Quốc hội, nhưng sau đó với sự hỗ trợ của lực lượng cảnh sát tàn bạo của mình, Mussolini nhanh chóng trở thành nhà độc tài của nước Ý. Năm 1924, cuộc nổi dậy của phe Xã hội bị dập tắt, và tháng 1 năm 1925, một nhà nước Phát xít chính thức được tuyên bố, với Mussolini là Il Duce, hay “Nhà lãnh đạo.”
Mussolini đã kêu gọi các đồng minh phương Tây trước đây của Ý ký kết các hiệp ước mới, nhưng cuộc xâm lược tàn bạo vào lãnh thổ Ethiopia năm 1935 của ông ta đã kết thúc mọi hi vọng liên minh với các nước dân chủ phương Tây. Năm 1936, Mussolini tham gia cùng Adolf Hitler, Quốc trưởng Đức Quốc xã, hỗ trợ lực lượng dân tộc chủ nghĩa của Francisco Franco trong Nội chiến Tây Ban Nha, đem đến một hiệp ước hợp tác trong chính sách ngoại giao giữa Ý và Đức Quốc xã năm 1937. Dù cuộc cách mạng phát xít của Hitler được mô hình hóa theo sự trỗi dậy của Mussolini và Đảng Phát xít Ý, Phát xít Ý và Il Duce đã tỏ ra là thế lực yếu nhất trong phe Trục trong Thế chiến II.
Tháng 7 năm 1943, do những nỗ lực chiến tranh thất bại và trước cuộc đổ bộ của phe Đồng minh vào lãnh thổ Ý, một cuộc nổi dậy đã nổ ra trong nội bộ Đảng Phát xít. Hai ngày sau thất bại ở Palermo, ngày 24 tháng 7, Đại Hội đồng Phát xít (cơ quan chính trong chính phủ Mussolini) đã bác bỏ chính sách của Mussolini do Hitler soạn thảo, và đến ngày 25 tháng 7, Il Duce bị bắt giữ. Thống chế Pietro Badoglio lên đứng đầu chính phủ Ý, và đến tháng 9, Ý đầu hàng vô điều kiện trước phe Đồng minh. Tám ngày sau đó, lính biệt kích Đức giúp Mussolini trốn khỏi nhà tù ở dãy núi Abruzzi, và sau đó Mussolini trở thành lãnh đạo bù nhìn của miền Bắc nước Ý do quân Đức kiểm soát. Với sự sụp đổ của phát xít Đức tháng 4 năm 1945, Mussolini bị quân đội Ý bắt giữ, và đến ngày 29 tháng 4, ông cùng người tình là Clara Petacci bị xử bắn, sau một phiên tòa quân sự  chóng vánh. Thi thể của họ sau đó được đem đến Milan và bị treo ngược giữa quảng trường để thị chúng.

Posted in: Chính Trị