George Soros: EU đang sai lầm ở Ukraine

Với thực tế bên ngoài đang xấu đi, cải cách ở Ukraine hoàn toàn có thể bị kiệt sức nếu EU vẫn cố chấp với hướng đi hiện tại.

Tác giả bài viết này là George Soros - Chủ tịch của Soros Fund Management và Chủ tịch của Open Society Foundations. Là người tiên phong của ngành công nghiệp quỹ đầu cơ, ông là tác giả của nhiều cuốn sách, trong đó có thể kể đến "Thuật giả kim tài chính", "Mô thức mới cho thị trường tài chính: Cuộc khủng hoảng tín dụng năm 2008 và ý nghĩa của nó" và "Bi kịch của Liên minh châu Âu".
Bài viết thế hiện quan điểm của Soros về tình hình ở Ukraine và chiến lược mà ông nghĩ rằng có thể giúp Ukraine thoát khỏi tình trạng hỗn loạn như hiện nay.

Chiến lược cho Ukraine mà tôi đề xuất vào đầu năm đã bắt đầu va phải ba rào chắn. Đầu tiên, tái cơ cấu nợ được cho là chiếm 15,3 tỷ USD trong 41 tỷ USD thuộc gói giải cứu thứ hai của IMF đã có tiến triển rất ít. Thứ hai, EU thậm chí không bắt đầu xây dựng thỏa thuận khung MFA (Hỗ trợ tài chính vi mô) mới. Và, thứ ba, không có dấu hiệu nào cho thấy các nhà lãnh đạo EU sẵn sàng thực hiện “bất cứ điều gì” để giúp Ukraine.
Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp François Hollande háo hức đảm bảo rằng thỏa thuận Minsk II, có mang chữ ký của họ, là thành công. Điều rắc rối là thỏa thuận đã được đàm phán giữa một bên là Ukraine do bị cưỡng ép, và một bên là Nga thì bỏ lửng mơ hồ một cách cố ý. Thỏa thuận kêu gọi các cuộc đàm phán giữa chính phủ Ukraine và các đại diện của vùng Donbas, mà không chỉ định những đại diện đó là ai. Chính phủ Ukraine muốn đàm phán với đại diện được bầu cử theo pháp luật Ukraine; Putin lại muốn chính phủ Ukraine đàm phán với lực lượng ly khai, phe lên nắm quyền bằng vũ lực.
Các nhà chức trách châu Âu mong muốn phá vỡ sự bế tắc. Bằng cách đứng ở vị trí trung lập trên sự mơ hồ của Minsk II và đặt Ukraine dưới sự kiểm soát tài chính cẩn thận, các nhà lãnh đạo châu Âu đã vô tình giúp Putin đạt được mục tiêu của ông: khủng hoảng tài chính và chính trị trên toàn Ukraine (trái ngược với các lợi ích lãnh thổ ở phía đông). Việc cung cấp nhỏ giọt cho Ukraine đã đưa nền kinh tế đến bờ vực của sự sụp đổ. Sự ổn định tài chính bấp bênh đã đạt được với cái giá là sự thu nhỏ đáng kể của nền kinh tế. Mặc dù cải cách chính trị và kinh tế vẫn đang tiến hành nhưng chúng có nguy cơ bị mất đà.
Trong chuyến thăm gần đây, tôi thấy sự tương phản đáng lo ngại giữa thực tế khách quan đang xấu đi rõ ràng và sự nhiệt tâm cải cách của Ukraine “mới”. Khi Chủ tịch Petro Poroshenko và Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk hợp tác – thường là bất cứ khi nào cần đạt được sự tài trợ bên ngoài nào đó (chẳng hạn, các điều kiện đối với chương trình do IMF đứng đầu đã được đáp ứng trong hai ngày) – họ có thể thuyết phục (Quốc hội) Rada thực hiện theo sự lãnh đạo của họ.
Nhưng những cơ hội như vậy đang trở nên khan hiếm hơn. Hơn nữa, Poroshenko và Yatsenyuk sẽ là đối thủ cạnh tranh trong cuộc bầu cử địa phương vào tháng 10, khi các đảng đối lập liên kết với các nhà tài phiệt, theo cuộc thăm dò ý kiến công chúng hiện nay, có thể đạt được lợi ích đáng kể.
Đây là sự thụt lùi, bởi đã có tiến bộ đáng kể trong những tháng gần đây trong việc ngăn chặn các nhà tài phiệt không đánh cắp số tiền lớn từ ngân sách. Chính phủ giành được thắng lợi trong cuộc đối đầu bất thình lình với kẻ vi phạm tồi tệ nhất và mạnh mẽ nhất, Igor Kolomoisky. Và, mặc dù tòa án Áo thất bại trong việc dẫn độ Dmytro Firtash đến Hoa Kỳ, chính quyền Ukraine hiện đang tịch thu một số tài sản và kiềm chế sự độc quyền phân phối khí của ông ta.
Hơn nữa, dù hệ thống ngân hàng vẫn chưa được tái cấp vốn và vẫn còn dễ bị tổn thương, Ngân hàng Quốc gia Ukraine đang thực hiện việc kiểm soát hiệu quả. Cũng đã có một số tiến bộ trong việc giới thiệu chính phủ điện tử và tính minh bạch trong đấu thầu. Thật không may, những nỗ lực cải cách tư pháp và thực hiện các biện pháp chống tham nhũng hiệu quả vẫn còn đáng thất vọng.
Trọng tâm của cải cách kinh tế là lĩnh vực khí. Sự thay đổi triệt để có thể đảm bảo độc lập năng lượng đối với Nga, nhổ tận gốc các hình thức tham nhũng hao tiền tốn của, tăng cường ngân sách, và đóng góp đáng kể cho thị trường khí thống nhất tại châu Âu.
Tất cả các nhà cải cách xác định rằng cần hướng đến định giá theo thị trường càng nhanh càng tốt. Điều này đòi hỏi trợ cấp trực tiếp cho các hộ nghèo trước khi bắt đầu mùa nóng tiếp theo. Sai lầm và chậm trễ trong việc đăng ký các hộ gia đình có thể tạo ra cơn lũ khiếu nại và làm hỏng cơ hội liên minh cầm quyền trong cuộc bầu cử địa phương sắp tới.
Nguy cơ này có thể được loại bỏ bằng cách đảm bảo với công chúng rằng tất cả hồ sơ sẽ được chấp thuận một cách tự động trong thời gian này; nhưng có thể yêu cầu hỗ trợ ngân sách bổ sung. Tệ hơn nữa, nhiều người trong chính phủ miễn cưỡng hướng đến định giá theo thị trường, chưa nói đến các nhà tài phiệt, người hưởng lợi từ các sắp xếp hiện tại. Poroshenko và Yatsenyuk vẫn chưa chịu trách nhiệm cá nhân chung và vượt qua mọi đối lập. Nhiệt tình cải cách của Ukraine có thể bị làm suy yếu.
Với thực tế bên ngoài đang xấu đi, cải cách ở Ukraine hoàn toàn có thể bị kiệt sức nếu EU vẫn cố chấp với hướng đi hiện tại. Cải cách triệt để của ngành khí có thể bị trật bánh, một cuộc khủng hoảng tài chính mới sẽ khó tránh khỏi, và liên minh cầm quyền phải chịu trách nhiệm vì đã làm lỡ mất cơ hội hỗ trợ được mọi người ủng hộ.
Thật vậy, trong kịch bản xấu nhất, khả năng của một cuộc nổi dậy vũ trang – đã được thảo luận một cách cởi mở – không thể loại trừ. Hiện có hơn 1,4 triệu người di tản ở Ukraine; hơn 2 triệu người tị nạn Ukraine có thể tràn ngập châu Âu.
Mặt khác, Ukraine “mới” đã nhiều lần khiến mọi người phải ngạc nhiên bởi khả năng phục hồi của mình; Ukraine có thể làm chúng ta bất ngờ thêm một lần nữa. Nhưng các đồng minh của Ukraine – đặc biệt là EU – có thể làm tốt hơn. Bằng cách sửa đổi các chính sách, họ có thể đảm bảo rằng Ukraine mới sẽ thành công.

Nguyễn Hoàng Mỹ Phương

Theo Trí thức trẻ/Project Syndicate

Posted in: Tài chính tiền tệ