Joseph S. Nye – Liệu Kinh Tế Trung Quốc Có Thể Vượt Qua Hoa Kỳ Được Chăng?

Dr. Đỗ Kim Thêm L.L. M., M. A
November 11, 2014

Ngân hàng Thế giới vừa mới công bố gần đây là kinh tế của Trung Quốc sẽ vượt qua kinh tế của Hoa Kỳ trong năm nay, nếu tính theo sức mua tương đương (PPP). Nhưng tiên đoán này là không đúng hẳn trong việc mô tả toàn diện về vị thế kinh tế của Trung Quốc trong toàn cầu.

Dù chỉ số sức mua tương đương có thể dùng cho một số mục đích nhằm so sánh mức phúc lợi giữa các quốc gia, chỉ số này bị ảnh hưởng nặng nề do quy mô dân số. Ấn Độ, nếu tính theo tỷ giá của đồng đô la Mỹ và đồng rupee Ấn Độ trên thị trưòng hối đoái, là nền kinh tế lớn đứng hàng thứ mười trên thế giới, nhưng nếu tính theo chỉ số sức mua tương đương, lại là chiếm vào hạng thứ ba. Hơn nữa, những nguồn lực năng lượng, thí dụ như phí tổn của dầu nhập khẩu hoặc động cơ máy bay chiến đấu tiên tiến, được đánh giá là tốt hơn, nếu tính theo theo tỷ giá hối đoái của các tiền tệ này, nó phải được dùng để mua các nguồn lực này.

Để tính cho chắc, quy mô toàn diện là một khía cạnh quan trọng của sức mạnh kinh tế. Trung Quốc có một thị trường hấp dẫn và là bạn đối tác thương mại lớn nhất cho nhiều quốc gia – là những nguồn quan trọng làm đòn bẩy mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc không ngại vận dụng.

Nhưng, ngay cả khi TSLQG của Trung Quốc vượt qua TSLQG của Hoa Kỳ (cho dù theo bất cứ cách tính toán nào đi nữa), hai nền kinh tế sẽ duy trì mức độ hoàn toàn khác nhau về cấu trúc và trình độ phát triển phức tạp. Và thu nhập tính theo bình quân cho đầu người của Trung Quốc – một thước đo chính xác hơn về trình độ phát triển phức tạp của kinh tế – chỉ đạt đến 20% của Hoa Kỳ, và ít nhất, Trung Quốc sẽ mất nhiều thập niên để bắt kịp Hoa Kỳ, (nếu Trung Quốc còn bắt kịp được).

Hơn nữa, như các quan chức và các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã thừa nhận, dù Trung Quốc đã vượt qua Đức trong năm 2009 như là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới tính theo khối lượng, Trung Quốc vẫn chưa phát triển thành một cường quốc mậu dịch “có thế mạnh“ đích thực, vì kinh doanh trong các lĩnh vực cung ứng dịch vụ và sản xuất có giá trị gia tăng còn yếu kém. Và Trung Quốc thiếu một loại của các thương hiệu quốc tế có thế mạnh mà các cường quốc thương mại như Hoa Kỳ và Đức tự hào; trên thực tế, Hoa Kỳ chiếm hàng đầu 17 trong số 25 các thương hiệu đằng cấp nhất trên toàn cầu

Trình độ kém phát triển kinh tế của Trung Quốc cũng được phản ánh trong các thị trường tài chính, Trung Quốc chỉ có một phần tám quy mô so với thị trường của Hoa Kỳ, chỉ có một phần nhỏ người nước ngoài là được phép làm chủ nợ của Trung Quốc. Dù Trung Quốc đã cố gắng để tăng sức mạnh tài chính của mình bằng cách khuyến khích việc sử dụng tiền Trung Quốc trên toàn thế giới, nhưng việc mua bán tính bằng đồng Nhân dân tệ vẫn chỉ chiếm đúng 9 % trong tổng số toàn cầu, so với đồng đô la chiếm 81 %.

Ngay cả với khối lượng dự trữ ngoại tệ khổng lồ của Trung Quốc – lớn nhất thế giới với khoảng gần 4 nghìn tỷ đô la – sẽ không phải là điều kiện thích hợp để nâng đòn bẩy tài chính của mình, trừ khi nào chính quyền tạo ra một thị trường trái phiếu sâu rộng và thông thoáng với quyền được tự do định đoạt về mức lãi suất và tiền tệ được chuyển đổi một cách dễ dàng. Các quỹ dự trữ này không cho Trung Quốc nhiều khả năng thương lượng trực tiếp nhiều hơn Hoa Kỳ, dù đứng trước một thực tế là các mối quan hệ tương thuộc tùy vào những tình trạng bất cân xứng.

Trung Quốc nắm giữ đồng đô la mà Trung Quốc thu được do bán hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ, trong khi Hoa Kỳ, bằng cách mở cửa thị trường cho các sản phẩm Trung Quốc, giúp tạo cho Trung Quốc tạo ra tăng trưởng, có việc làm và đạt đến tình trạng ổn định. Đúng vậy, Trung Quốc có thể buộc nền kinh tế Hoa Kỳ đầu hàng bằng cách tung bán phá giá đồng đô la Mỹ, nhưng Trung Quốc phải chịu một hậu quả nghiêm trọng cho mình.

Nếu xét về trình độ phức tạp trong kinh tế, thì sự dị biệt giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng còn mở rộng đến lĩnh vực công nghệ. Dù có một số thành tựu quan trọng, nhưng để cho công nghệ của mình tiến bộ, Trung Quốc còn dựa vào việc sao chép các phát minh của nước ngoài nhiều hơn là canh tân trong nước. Dù Trung Quốc đang cấp nhiều bằng sáng chế hơn bao giờ, có ít bằng là biểu hiện cho những phát minh mang tính đột phá. Trung Quốc thường phàn nàn là họ tạo việc làm để sản xuất iPhone cho Steve Jobs, nhưng chưa tạo được một người như Steve Jobs.

Trong những thập niên tới, mức tăng trưởng của Trung Quốc tính theo TSLQG sẽ chậm lại, đó là vấn đề từng xảy ra trong tất cả các nền kinh tế, một khi đạt đến một trình độ nhất định của sự phát triển – thường là mức thu nhập bình quân tính theo đầu người, tính theo sức mua tương đương, thì Trung Quốc đang đến gần mức này. Rút cục, Trung Quốc không thể dựa vào công nghệ nhập khẩu và lao động giá rẻ để hỗ trợ muôn đời cho tình trạng tăng trưởng. Hai nhà kinh tế học của Đại học Harvard là Lant Pritchett và Lawrence Summers đã kết luận là tình trạng thoái bộ buộc Trung Quốc nằm ở mức tăng trưởng trung bình khoảng 3,9% trong hai thập niên sắp tới.

Nhưng ước tính thuần theo thống kê này không kể đến những vấn đề nghiêm trọng mà Trung Quốc phải giải quyết trong những năm tới, thí dụ như tình trạng bất bình đẳng ngày càng gia tăng giữa khu vực nông thôn và thành thị, giữa các vùng ven biển và nội địa. Những thách thức lớn khác gồm có một khu vực nhà nước cồng kềnh và không hiệu quả, suy thoái môi trường, luồng di dân ào ạt trong nước, một mạng lưới an ninh cho xã hội không đầy đủ, tham nhũng, và thiếu tinh thần trọng pháp.

Joseph S. Nye

Hơn nữa, Trung Quốc sẽ phải đối phó với một tình trạng dân số ngày càng bất lợi. Sau khi đẩy mạnh chính sách một con trong hơn ba thập niên, lực lượng lao động của Trung Quốc đạt đến cao điểm vào năm 2016, sẽ có nhiều người già neo đơn lệ thuộc hơn là số lượng giới trẻ vào năm 2030. Tình trạng này đã dấy lên nhiều mối quan ngại cho là dân số sẽ già trước khi giàu.

Hệ thống chính trị độc tài của Trung Quốc đã chứng tỏ một khả năng đầy ấn tượng để đáp ứng các mục tiêu cụ thể, từ việc xây dựng đường sắt cao tốc cho đến việc tạo ra nhiều thành phố hoàn toàn mới. Những gì mà chính phủ Trung Quốc chưa chuẩn bị làm, đó là đáp ứng một cách có hiệu quả trước những đòi hỏi ngày càng ầm ĩ hơn cho việc tham gia trong sinh hoạt chính trị – nếu không phải là dân chủ – mà thay đổi này có xu hướng cùng song hành làm tăng thu nhập tính theo đầu người của TSLQG. Nếu thay đổi chính trị sẽ xảy ra khi mức thu nhập bình quân tính theo đầu người, dù trên danh nghĩa, mà hiện may đang ước khoảng $ 7,000, liệu nó sẽ đạt đến ngưỡng $ 10,000, như đã xảy ra ở hai nước láng giềng là Hàn Quốc và Đài Loan chăng?

Vấn đề còn tồn động là liệu xem Trung Quốc có thể triển khai một phương sách để quản lý một tầng lớp trung lưu tại đô thị đang mở rộng, bất bình đẳng trong các khu vực, và ở nhiều nơi, có nhiều dân tộc thiểu số không thuần phục. Tinh trạng kinh tế kém phát triển có thể làm phức tạp vấn đề hơn nữa. Trong mọi trường hợp, tình trạng này có nghĩa là việc tăng gộp TSLQG, tuy là được tính ra, nhưng khó mà phù hợp để xác định được khi nào – và có liệu có nên cho rằng – Trung Quốc sẽ vượt qua Hoa Kỳ về sức mạnh kinh tế.

Joseph S. Nye, cựu Phụ tá Bộ trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ, Chủ tịch Cơ quan US National Intelligence Council, Giáo sư Đại học Harvard và là thành viên của The World Economic Forum Global Agenda Council on the Future of Government. Tác phẩm mới nhất của ông là Presidential Leadership and the Creation of the American Era.

Nguyên tác: China´s Questionable Economic Power http://www.project-syndicate.org/commentary/china-questionable-economic-power-by-joseph-s–nye-2014-11

Tựa đề bản dịch là của người dịch

Đỗ Kim Thêm dịch

Posted in: Chính Trị