California mong El Nino đem mưa đến

HÀ TƯỜNG CÁT/Người Việt

Rất nhiều người đang hy vọng cuối năm nay sẽ có El Nino, đem nhiều mưa cho California sau 4 năm hạn hán liên tiếp. El Nino là một hiện tượng thỉnh thoảng xảy ra trong nước biển và không khí ở vùng giữa Thái Bình Dương nhưng tác động đến thời tiết khắp thế giới.

Nếu mùa đông sắp tới có El Nino mạnh, nhiều nguy cơ thấy lại những cảnh như thế này. Trong hình trên, hơn 100 xe lớn nhỏ đủ loại bị kẹt trong đất bùn trôi và nước sau cơn mưa lớn hôm 16/10/2015, trên đường 58, miền trung California. (Hình: Getty Images)

El Nino không chỉ là một cơn bão lớn, một trận mưa to, mà là một loạt giông tố liên tiếp có thể kéo dài nhiều ngày và đổ xuống một lượng nước mưa đáng kể. Nhưng một mùa El Nino mạnh cũng có thể là thiên tai đáng lo ngại gây nhiều tổn thất nặng nề về vật chất và nhân mạng,
Nhiệt độ nước trên mặt biển ở vùng nhiệt đới Thái Bình Dương thay đổi bất thường hàng năm cùng với tình trạng không khí, theo từng chu kỳ 7 năm, với hai pha âm và dương nối tiếp nhau, trung bình mỗi 3 đến 4 năm. Hiện tượng này được gọi là ENSO (El Niño Southern Oscillation) nghĩa là dao động Nam (Thái Bình Dương), do biến chuyển về áp suất của các khối không khí.
Bình thường vùng nhiệt đới Đông Thái Bình Dương gần Nam Mỹ có những khối không khí áp suất cao trong khi vùng phía Tây gần Indonesia không khí có ấp suất thấp. Như thế không khí chuyển động theo hướng Đông-Tây  cùng chiều với gió mậu dịch (trade winds): pha âm của ENSO. Nhưng cũng có lúc chênh lệch áp suất ấy không có, hoặc ngược lại vùng Tây áp suất cao hơn, và không khí chuyển động về hướng Tây-Đông làm giảm sức mạnh hoặc lấn át hẳn gió mậu dịch: pha dương của ENSO. (Gió mậu dịch là gió thổi thường xuyên từ hai chí tuyến về xích đạo - theo chiều Đông Bắc – Tây Nam ở bắc bán cầu và Đông Nam – Tây Bắc ở nam bán cầu)
Các khoa học gia đến nay chưa hiểu rõ cơ chế của dao động ENSO, nhưng hệ quả về hải dương và khí tượng thì đã được biết đầy đủ.
Mùa hè, ánh nắng mặt trời làm nước trên mặt biển Thái Bình Dương hai bên xích đạo nóng hơn mức trung bình. Hàng năm, sự chuyển dịch của làn nước ấm này về phía Đông hay phía Tây, hoặc không có chuyển dịch, là nguyên nhân đưa đến thay đổi thời tiết ở những khu vực khác nhau trên Trái Đất.
Như nói trên, năm nào ENSO ở pha âm, gió mậu dịch yếu, gió Tây đẩy nước biển ấm về phía Đông tới gần duyên hải Nam Mỹ, tạo nên hiện tượng El Nino. Ngư dân Peru đặt ra tên này, El Nino là đứa bé có nghĩa Chúa Hài Đồng vì hiện tượng xảy ra gần thời gian lễ Giáng Sinh. Cá chết vì nước biển quá ấm và không có đủ đồ ăn, ngư nghiệp năm đó mất mùa.
Nước biển ấm cũng làm nước bốc hơi mạnh, không khí ẩm và tạo nên nhiều mây, miền Đông Thái Bình Dương từ Chile lên tới các tiểu bang miền duyên hải Tây Hoa Kỳ có mưa nhiều. Trong khi đó Australia, Indonesia và Tây Thái Bình Dương có hạn hán, nhưng lại xảy ra nhiều bão tố vì các trung tâm khí áp thấp không bị ảnh hưởng xua tan bởi gió mậu dịch. El Nino còn tác động làm giảm số hurricane ở vùng Tây Đại Tây Dương.
Năm nào ENSO ở pha dương, thời tiết xảy ra ngược lại ở các vùng vừa nói, và hiện tượng này được gọi là tên là La Nina.
Những năm khác có thể không có El Nino cũng như La Nina hoặc chỉ với cường độ yếu.
Tình hình El Nino mùa đông 2015-2016
Nhiều dữ kiện và bằng chứng cho thấy năm nay chắc chắn sẽ có El Nino mạnh. Tuy nhiên điều ấy chưa có nghĩa là mọi dự đoán thời tiết đều bảo đảm đúng, vì thiên nhiên luôn luôn có những bất thường và ảnh hưởng bởi những yếu tố khó tính trước và các chuyên gia khí tượng thủy văn vẫn phải dè dặt.
Nam California có 3 chi nhánh của Cơ quan Thời tiết Quốc gia. Trung tâm chính ở Oxnard dự báo thời tiết cho Los Angeles, Ventura, Santa Barbara và các counties duyên hải phía Bắc; trung tâm San Diego phụ trách Orange, Riverside, San Bernardino  và San Diego Counties; một số counties vùng sa mạc do trung tâm Las Vegas đảm nhận. Theo kế hoạch, các trung tâm này sẽ phải thường xuyên theo dõi và cảnh báo tình hình trong mùa mưa bão từ tháng 11 đến đầu tháng 4. Thời gian El Nino hoành hành mạnh nhất là giữa mùa Đông vào tháng 1 và 2 năm 2016.
Hai vệ tinh NASA, Jason-1 và Jason-2  phóng lên năm 2001 và 2008, vẫn tiếp tục cung cấp dữ kiện về nước biển Thái Bình Dương. Bằng phương pháp gián tiếp nhưng rất chính xác, từ ngoài không gian, các vệ tinh đo được nhiệt độ nước biển căn cứ theo chiều cao của mặt đại dương. Nước biển ấm thì mặt biển cao hơn nước biển lạnh, mức chênh lệch tối đa không quá 2 metres, nhưng “altimeter” rất nhạy cảm trên vệ tinh có thể phân biệt sai biệt dù là thật nhỏ.
Từ tháng 3 năm nay, NOAA (cơ quan khí tượng hải dương quốc gia) đã loan báo có những dấu hiệu của một mùa El Nino mạnh. Một vùng nước biển ấm diện tích rất lớn đã xuất hiện ở Đông Thái Bình Dương, di chuyển tới gần duyên hải Peru rổi tản rộng xuống phía Nam tới Chile và lên hướng Bắc đến California.
Bằng chứng về nước biển ấm còn thấy ở sự hiện diện trong mùa hè vừa qua của những động vật hải dương hiếm thấy ngoài khơi Nam California, như cá voi lưng gù (humpback whales), cá ngừ vây xanh và vàng, cá mập và nhiều loài cá khác. Những con vật này tới để kiếm mồi vì những con mồi rời khỏi vùng biển ấm để tìm đến vùng biển mát hơn. Người ta cũng đã thấy hàng đàn cá chết vì nhiệt độ nước nóng dạt vào bãi biển cùng với hơn 3,000 con hải sư (sea lion) được các sở bảo vệ động vật thiên nhiên cứu đem về.
Mặt khác, trong tháng 8 lần đầu tiên có ba cơn bão cỡ hurricane cấp 4 hoành hành cùng lúc gần quần đảo Hawaii. Không có gì nghi ngờ là tất cả những điều kiện và bằng chứng ấy báo hiệu một mùa El Nino mạnh sắp tới.
Biển ấm cũng tạo nên những khối không khí nóng và ẩm, tác động làm biến đổi quỹ đạo của luồng Jet Stream, dòng chảy  không khí hẹp từ Tây sang Đông –  dài có thể tới 1,000 dặm, ngang hàng trăm dặm và chiều dày chỉ vài dặm. Ở Bắc Bán Cầu có hai luồng Jet Stream chính, quanh cực và trên vùng  tiếp nhiệt đới. Đó là những luồng gió mạnh trên dưới 100 dặm /giờ, thổi thường trực từ Tây sang Đông, trên cao độ khoảng 6 dặm giữa tầng đối lưu (troposphere0 và tầng bình lưu (stratosphere) của bầu khí quyển. Máy bay hàng không thương mại từ Los Angeles đi Á Châu tránh  luồng Jet Stream, không bay ngang biển và theo đường ngắn nhất là vòng tròn lớn của Địa Cầu dọc theo bờ biển Alaska, Siberia, Nhật Bản. Nhưng từ Á Châu về Hoa Kỳ, phi công thường cho máy bay đi xuôi dòng Jet Stream, vận tốc gia tăng và tiết kiệm được nhiên liệu.
Với ảnh hưởng của El Nino, dòng Jet Stream có thể đi vòng rất xa xuống phía Nam tới California, hoặc đôi khi bị phân thành hai luồng, và luồng đi ngang Hawaii kéo theo mưa bão trong hiện tượng có tên gọi là The Pineaple Connection mang mưa to gió mạnh tới California. Vào mùa đông, Jet Stream kéo theo hệ thống thời tiết bão tố từ vịnh Alaska xuống duyên hải Thái Bình Dương tới tận California và phối hợp với El Nino gây ra nhiều ngày mưa bão..
Như thế, với hiện tượng El Nino cùng tác động của luồng Jet Stream, mùa Đông năm này gần như chắc chắn sẽ có nhiều mưa lớn. Nhưng ngay cả trong tình huống ấy, có thể vẫn chưa đủ để hạn hán California chấm dứt. Mặt đất khô cứng qua nhiều năm và trơ trụi vì những trận hỏa hoạn sẽ khó thấm nước để phục hồi cho những mạch nước ngầm. Đồng thời cần phải có một lượng tuyết đủ dày phủ trên rặng núi Sierra Nevada làm nguồn dự trữ cho các hồ chứa nước với mực nước đã xuống quá thấp. Ngược lại đừng quên rằng mưa bão và lũ lụt sẽ là mối đe dọa đáng ngại khi có mùa El Nino mạnh.  (HC)

Posted in: Thời Sự