Quản trị rủi ro doanh nghiệp trong thời kỳ khủng hoảng

(ĐTCK) Một trong những nhiệm vụ quan trọng và tiên quyết của chức năng quản trị rủi ro doanh nghiệp là nhận diện, xác định danh mục rủi ro của doanh nghiệp, bao gồm rủi ro có thể kiểm soát được cũng như rủi ro không kiểm soát được.

Chúng ta đang chứng kiến hiện trạng phá sản của nhiều doanh nghiệp trong nước. Theo thống kê, từ đầu năm 2011 đến hết quý I/2012, có hơn 50.000 doanh nghiệp Việt Nam rơi vào tình trạng làm ăn thua lỗ, phá sản - một con số đáng lo ngại (bằng 2/3 tổng số doanh nghiệp đăng ký mới trong năm 2011 là khoảng 77.000 - theo Báo cáo thường niên 2011 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), trong khi bình quân các năm trước đây chỉ có 5.000 - 7.000 doanh nghiệp phá sản. Bên cạnh đó, có nhiều doanh nghiệp đang trong tình trạng nợ xấu, mất khả năng thanh khoản và theo đó đang đứng trên bờ vực phá sản. Tình trạng này kéo dài rất có thể dẫn đến hiệu ứng domino, khiến các doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể phá sản hàng loạt, ảnh hưởng xấu đến môi trường kinh tế trong nước.
Quản trị rủi ro tốt là DN thực hiện đúng quan điểm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”
Chính tình hình kinh tế có quá nhiều biến động nên nhiều doanh nghiệp không còn kiểm soát được tình hình một cách chủ động hoặc cũng có thể quá thận trọng dẫn đến tình hình tồn đọng vốn càng cao, tỷ suất đầu tư thấp và do đó càng làm cho bức tranh kinh tế trong nước ảm đạm thêm. Nền kinh tế biến động tiêu cực nên sức mua trong nước theo đó giảm xuống, dẫn đến tình trạng tồn kho cao của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực vật liệu xây dựng, thiết bị gia dụng. Trên trường quốc tế, Việt Nam bị Hãng Standard & Poor’s hạ bậc tín nhiệm nợ dài hạn đối với đồng nội tệ từ mức BB xuống mức BB- và đánh giá triển vọng “tiêu cực” đối với các mức tín nhiệm nợ của Việt Nam.
Trong tình hình trên, không thể khẳng định được thất bại của doanh nghiệp là có liên quan đến việc doanh nghiệp có hay không hệ thống quản trị rủi ro doanh nghiệp (QTRRDN) hiệu quả. Thực tế, nền kinh tế thường xuyên biến động, đặc biệt là trong thời gian gần đây và phần lớn các biến động này lại mang yếu tố khách quan, bên ngoài và rất khó có thể dự báo trước. Nếu doanh nghiệp nào đã thiết lập và duy trì được chức năng quản trị rủi ro một cách hiệu quả, thì có thể nhận diện sớm được các rủi ro, có các phương án phòng ngừa rủi ro và hạn chế được ảnh hưởng của các rủi ro khi nó xảy ra theo đúng quan điểm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”.

Ông Nguyễn Văn Minh hiện là Chủ nhiệm Dịch vụ tư vấn của Ersnt & Young Việt Nam. Ông đã có 8 năm kinh nghiệm làm việc tại Ernst & Young Việt Nam trong các lĩnh vực kiểm toán độc lập; tư vấn về quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro; đánh giá, rà soát và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ; xây dựng cẩm nang tài chính và đào tạo… Ông Minh là thành viên của Hiệp hội Kế toán viên Công chứng Anh (ACCA).

Ủy ban Các tổ chức bảo trợ (COSO) của Ủy ban Treadway định nghĩa, QTRRDN là “một quy trình được thiết lập bởi hội đồng quản trị, ban quản lý và các cán bộ có liên quan khác áp dụng trong quá trình xây dựng chiến lược doanh nghiệp thực hiện xác định những sự vụ có khả năng xảy ra gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp, đồng thời, quản lý rủi ro trong phạm vi cho phép, nhằm đưa ra mức độ đảm bảo trong việc đạt được mục tiêu của doanh nghiệp”. QTRRDN cần phải được coi như là một bộ phận không thể tách rời với chiến lược hoạt động của doanh nghiệp. Mặc dù hệ thống quản trị rủi ro hiệu quả không thể phát hiện và triệt tiêu hoàn toàn các rủi ro, đặc biệt là các rủi ro mang tính không kiểm soát được, nhưng việc duy trì QTRRDN giúp doanh nghiệp thích  ứng và phản ứng nhanh hơn với các phương án ra quyết định.
Hội đồng quản trị chịu trách nhiệm xác định định hướng chiến lược và cơ cấu cho chức năng QTRRDN nhằm đạt hiệu quả hoạt động cao nhất. Các bộ phận chức năng trong doanh nghiệp có trách nhiệm trước hết trong việc quản trị rủi ro hàng ngày, gắn kết việc nhận thức và tuyên truyền về quản trị rủi ro trong bộ phận. Một cách độc lập, kiểm toán nội bộ là chức năng đảm bảo rằng, công tác QTRRDN được thực thi có hiệu quả và đưa ra ý kiến về mức độ hiệu quả của hệ thống QTRRDN.
Qua các cuộc khảo sát và đánh giá, các doanh nghiệp Việt Nam thường có những dấu hiệu dễ nhận biết thể hiện hệ thống QTRRDN chưa đủ mạnh và theo đó sẽ chịu hậu quả xấu, dễ rơi vào tình trạng phá sản khi rủi ro xảy ra như sau:
• Doanh nghiệp chưa xây dựng chính sách QTRRDN.
• Doanh nghiệp chưa thực sự nỗ lực để ngăn chặn các rủi ro, thậm chí là các rủi ro cố hữu.
• Chưa có cá nhân/đơn vị chịu trách nhiệm về QTRRDN và duy trì hệ thống QTRRDN.
• QTRRDN chưa được xác định là vấn đề ưu tiên của doanh nghiệp hoặc ít quan tâm đến rủi ro hoặc quan tâm quá muộn hoặc không được trao đổi kịp thời.
• Doanh nghiệp chưa gắn kết QTRRDN với những quy trình hay chuỗi giá trị của doanh nghiệp hoặc thực hiện một cách rời rạc, thiếu hiệu quả.
• Công tác QTRRDN thường bị coi nhẹ trong giai đoạn phát triển “nóng”.
• Trong doanh nghiệp tồn tại “những vị trí đáng tin cậy” không được kiểm soát.
• Không bảo đảm phân quyền trách nhiệm phù hợp trong các hoạt động, quy trình.

  

Một trong những nhiệm vụ quan trọng và tiên quyết của chức năng QTRRDN là nhận diện, xác định danh mục rủi ro của doanh nghiệp, bao gồm rủi ro có thể kiểm soát được cũng như rủi ro không kiểm soát được, sắp xếp các rủi ro theo mức độ ưu tiên và quyết định các biện pháp đối phó với rủi ro. Các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau và trong các thời kỳ từng kỳ khác nhau sẽ có danh mục rủi ro khác nhau.
Trong giai đoạn khủng hoảng và nền kinh tế biến động xấu như hiện nay, các yếu tố bất lợi đã xảy ra nên doanh nghiệp cần tập trung rà soát và xem xét lại các rủi ro hoặc các yếu tố không chắc chắn đã và đang mang lại những bất lợi cho hoạt động của mình. Theo đó, có thể nhận dạng các loại rủi ro sau:
• Rủi ro chiến lược. Sự phù hợp về định hướng chiến lược khi thị trường thay đổi hoặc có các quy định (hạn chế/khuyến khích) của Nhà nước: doanh nghiệp đã đi đúng định hướng chưa? có các rủi ro ảnh hưởng tới việc đi theo định hướng của doanh nghiệp không? có cần phải thay đổi như thu hẹp hay thay đổi thứ tự ưu tiên các hoạt động chiến lược để tránh các rủi ro làm doanh nghiệp đi chệch hướng của mình?
• Rủi ro hoạt động - các ảnh hưởng của suy giảm thị trường, tăng chi phí đầu vào… Các mảng hoạt động của doanh nghiệp có còn hoạt động hiệu quả không? Tại sao lại không hiệu quả? Doanh nghiệp đã có quy trình hoặc chức năng nào phải xem lại để duy trì được hiệu quả không?
• Rủi ro tài chính. Cần quản lý hiệu quả nguồn tài chính: Doanh nghiệp có chủ động sắp xếp đủ nguồn tài chính cho các dự án của mình không? Việc sử dụng nguồn tài chính có được theo dõi và giám sát chặt chẽ không?
• Rủi ro tuân thủ. Trong điều kiện khủng hoảng, Nhà nước có thể sẽ đưa ra nhiều chính sách giám sát, thay đổi quy định để quản lý nền kinh tế hiệu quả hơn. Doanh nghiệp phải đảm bảo mình sẽ đáp ứng được các yêu cầu đó như thế nào. Tuy nhiên, trong quá trình phân tích và đánh giá rủi ro, doanh nghiệp cũng có thể sẽ phát hiện ra các cơ hội mới để thích ứng với môi trường kinh tế hiện tại và xác định chính xác vị thế, chỗ đứng của mình trong thị trường.

Nguyễn Văn Minh

Posted in: Kinh Doanh,Quản Trị và Lãnh Đạo