'Abenomics' - Hiểu sao cho đúng?

Từ khi thủ tướng Nhật Shinzo Abe lên nắm quyền, nước Nhật đi vào thời kỳ kinh tế mới. Ông Shinzo Abe cam kết sẽ đưa nước Nhật quay trở lại thời kỳ hoàng kim thông qua chính sách kinh tế mới của mình. Được báo chí phương Tây gọi là 'Abenomics', ghép chữ 'Abe' và chữ 'economics', chính sách kinh tế của ông là sự tổng hòa của 3 cột trụ chính: chính sách tài khóa mở rộng, chính sách tiền tệ mở rộng và chính sách kích thích phát triển kinh tế nội địa. Bài viết sau đây sẽ giúp các bạn hình dung rõ hơn cơ chế hoạt động của Abenomics

Chính sách tiền tệ

Chúng ta cùng xem xét khía cạnh đầu tiên là chính sách tiền tệ. Mục đích chính của chính sách tiền tệ là giảm lãi suất thực, trong trường hợp của Nhật Bản, đầy là tác động của việc hạ giá đồng nội tệ. Trên thực tế, giá trị của đồng yen Nhật đang giảm rất mạnh so với dollar Mỹ, trong quá khứ, đồng yen từng được xem như nơi trú ẩn an toàn do giá trị ít biến động, tuy nhiên, dưới thời Abe, thì điều này không còn đúng nữa.

Một trong những nhà đầu tư hưởng lợi nhiều nhất khi đồng yen hạ giá là George Soros, người đi vào lịch sử với những phi vụ đầu cơ giá xuống của các đồng tiền, bảng Anh năm 1992, các đồng tiền châu Á năm 1997 – 1998 và giờ là yen Nhật năm 2012 – 2013, có nguồn thông tin cho biết George Soros đã kiếm được khoảng 1 tỷ dollar trong vụ đặt cược này.

Dưới đây là diễn biến của cặp tỷ giá USD/JPY

(Nguồn: Businessinsider)

Một đồng yen yếu có lợi cho nền kinh tế của Nhật. Trước hết là khuyến khích các doanh nghiệp Nhật tăng cường sản xuất để xuất khẩu. Đồng thời giúp các doanh nghiệp này tăng doanh thu và qua đó mở rộng đầu tư sản xuất kinh doanh.

Sau đó, khi kinh doanh được cải thiện, giá cổ phiếu của các công ty này sẽ tăng trong ngắn hạn. Trên thực tế, từ khi thông tin về việc giảm giá đồng nội tệ manh nha xuất hiện, chỉ số Nikkei đã có một đợt tăng trưởng dài song song với đợt suy giảm của đồng yen.

Báo cáo của Nomura – một ngân hàng đầu tư lớn của Nhật – đưa ra những nhận định sau: thị trường chứng khoán khởi sắc hơn giúp cho (1) làm cho các doanh nghiệp dễ dàng kêu gọi vốn, (2) khuyến khích các doanh nghiệp Nhật đầu tư sản xuất nhiều hơn. Nomura còn dự báo giá cổ phiếu tăng 10% sẽ làm cho lượng vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào sản xuất kinh doanh tăng 3,2% trong một năm sau.

Dưới đây là diễn biến chỉ số Nikkei 225:

(Nguồn: Businessinsider)

Không chỉ có các doanh nghiệp, các hộ gia đình cũng hưởng lợi từ chính sách này, Nomura nhận định: “Chúng tôi nghĩ các hộ gia đình sẽ tăng cường chi tiêu và điều này chắc chắc có lợi cho nền kinh tế. Cứ 10% tăng trưởng của giá cổ phiếu sẽ làm cho chi tiêu của hộ gia đình tang 0,12% chỉ trong 3 tháng sau.”

Ngân hàng Nhật còn có các lựa chọn khác. Gần đây, thống đốc mới của Ngân hàng trung ương Nhật Bản đã công bố chương trình mua vào tài sản để đẩy mức lạm phát lên 2%. Điều này cho thấy sự thay đổi triệt để trong tư duy điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhật, nếu như trước đây, chính sách của Ngân hàng trung ương Nhật chuộng sự cẩn trọng và bảo thủ thì giờ đây, dưới sự lãnh đạo của Haruhiko Kuroda, đi theo con đường nới lỏng táo bạo hơn.

Chính sách tài khóa

Phần hai của kế hoạch Abenomics là nới lỏng chính sách tài khóa trong ngắn hạn. Mục đích là vực dậy nền kinh tế vốn đã trì trệ quá lâu dựa vào chi tiêu và đầu tư công.

Thủ tướng Abe đã công bố kế hoạch chi tiêu công trị giá 5,3 nghìn tỷ yen trong ngân sách 2013, tăng 0,3 nghìn tỷ so với con số 5 nghìn tỷ được dự báo năm ngoái.

Báo cáo của ngân hàng Nomura viết: “Chính phủ Nhật muốn hạch toán những khoản chi tiêu công để tái thiết đất nước sau thảm họa kép sóng thần – hạt nhân tại Fukushima vào tài khoản đặc biệt thay vì cán cân thanh toán, chính phủ của ông Abe cũng đã thông qua quyết định bơm khoảng 25 nghìn tỷ yen (260 tỷ dollar) trong 5 năm, tăng từ 6 nghìn tỷ so với mức 19 nghìn tỷ (200 tỷ dollar) trong kế hoạch trước đó.”

Điểm nội bật ở đây là chính phủ Nhật khẳng định điều hành chính sách tài khóa theo hướng linh hoạt, khác với Mỹ (loay hoay tìm cách giảm thâm hụt) và khu vực Eurozone (chính sách thắt lưng buộc bụng đang làm hoạt động sản xuất kinh doanh chết dần chết mòn)

Cải cách kinh tế - điểm mấu chốt trong kế hoạch của Abe

Chính sách tài khóa và tiền tệ nới lỏng được đưa ra nhằm khuyến khích nền kinh tế tăng trưởng trong ngắn hạn (tuy nhiên, phá giá đồng yen phục vụ cho cả mục tiêu này trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn)

Khách quan mà nói, sự thành bại của Abenomics phụ thuộc vào điểm mấu chốt này hơn là chính sách tiền tệ và tài khóa. Các kinh tế gia của ngân hàng Nomura đã gọi đó là “chìa khóa cải thiện tiềm năng tăng trưởng kinh tế trung hạn”, chi tiết kế hoạch này sẽ được công bố vào tháng 6.

“Với nợ công gần 200% GDP, chúng tôi nghĩ Nhật Bản khó mà cải thiện tăng trưởng kinh tế trong trung hạn chỉ dựa vào chi tiêu và đầu tư công”  - báo cáo viết. “Khi sự nới lỏng của chính sách tiền tệ đến giới hạn, thì chiến lược tăng trưởng thực chất của nền kinh tế mới thật sự là động lực chính.”

Dưới đây là tóm tắt chiến lược tăng trưởng của Nhật Bản:

(Nguồn: Nomura)

Ngoài ra cũng có một số cải cách về mặt luật pháp:

(Nguồn: Nomura)

Tuy nhiên không phải nói được là làm được, có nhiều câu hỏi đặt ra đối với kế hoạch của ông Abe.

Tại sao Abenomics có thể thất bại

Câu hỏi đầu tiên là Ngân hàng trung ương Nhật có thể đạt được tỷ lệ lạm phát 2% hay không trong khi trong quá khứ họ chưa bao giờ đến gần được mức đó.

Trích dẫn báo cáo của Nomura: “Chúng tôi nghĩ rằng 2% là mục tiêu cần phải xem xét, tuy nhiên về mặt tâm lý, đây là biện pháp của Ngân hàng Nhật để tiến hành những chính sách kinh tế nới lỏng hơn nữa trong tương lai để chống lại tình trạng giảm phát.”

Ngoài ra còn có nguy cơ bong bóng tài sản, nới lỏng tiền tệ quá mức bằng cách mua vào các tài sản tài chính sẽ làm méo mó cung cầu thật trên thị trường, phá vỡ cơ chế của thị trường và tạo ra những rủi ro không lường trước được

Cách tiếp cận của chính phủ Abe đối với chính sách tài khóa cũng có vấn đề. Một chính sách tài khóa tốt phải mở rộng (tăng chi) khi nền kinh tế khó khăn và phải thắt chặt (tăng thu) khi nền kinh tế hồi phục. Vấn đề là, mở rộng thì đã có rồi, còn phần thắt chặt đâu?

Dưới đây là biểu đồ tăng thuế cho năm 2014. Nomura nhận định rằng việc chi tiêu và đầu tư của chính phủ sẽ làm mất đi lượng thuế này.

(Nguồn: Nomura)

Thách thức lớn nhất là cố gắng cân bằng ngân sách. Abe muốn cắt giảm thâm hụt ngân sách từ mức của năm 2010 xuống còn phân nửa vào năm 2015 và tiến tới thặng dự ngân sách vào năm 2020. Tuy nhiên việc tiếp tục tăng chi như hiện nay làm cho điều đó khó thực hiện.

Cuối cùng, khi đồng yen ngừng giảm, thì đó là dấu chấm hết cho Abenomics. Đồng yen được kỳ vọng sẽ tiếp tục giảm tuy nhiên tương lai là không biết trước và có những rủi ro tăng giá nằm ở đâu đó.

Ngân hàng Nomura kết luận rằng để thành công thì điều mấu chốt vẫn nằm ở chiến lược tăng trưởng nội tại của Nhật Bản. Nhật Bản cần một nền kinh tế tư nhân năng động hơn, cần những mô hình kinh doanh mới hơn. Nếu điều này làm tốt, niềm tin kinh doanh sẽ quay trở lại, các doanh nghiệp sẽ tự tin hơn, khi dòng doanh thu được cải thiện, thu nhập của người lao động cũng sẽ tốt hơn và vì thế chi tiêu của họ sẽ tăng lên. Khi những điều này đạt đến một mức độ mà làm cho kinh tế Nhật lạm phát trở lại, chúng ta biết nước Nhật đang đi vào chu kỳ tăng trưởng kinh tế mới.

Dưới đây là sơ đồ tóm tắt kế hoạch Abenomics:

(Nguồn: Nomura)

Nguồn: Businessinsider, Nomura

Đăng Khoa

Posted in: Tài chính tiền tệ