Cuộc đời của một gã làm quant (My Life as a Quant): Phần 1.4

Quants giỏi, ai đọc những phần trước cũng biết điều đó, nhưng trong thực tế họ có được sự tôn trọng từ các đồng nghiệp hay không? Bằng lối viết dí dỏm của mình, tác giả Emmanuel Derman sẽ giải đáp câu hỏi đó.

Chương mở đầu: HAI THỨ VĂN HÓA (Promogue: Two Cultures)

Những gã tay chân (traders) và những tên đầu óc (quants)

Tôi chẳng nhận ra từ ‘quants’ có ý nghĩa chẳng mấy tốt đẹp mãi cho đến khi tôi lướt qua vài trang của một cuốn từ điển tài chính vài năm trước và thấy dòng chữ “quant – thường sử dụng với nghĩa tiêu cực”. “Thường” là đúng. Khi tôi bắt đầu làm cho Goldman Sachs vào năm 1985, tôi nhận ra ngay lập tức sự ‘xấu hổ’ của việc biết quá nhiều về số. Đôi khi nói chuyện trong thang máy với một tay quant khác, bạn thường mở đầu câu chuyện bằng cách nói về ‘duration’ và ‘convexity’ – hai thuật ngữ trong lĩnh vực trái phiếu. Chúng là những khái niệm đơn giản để miêu tả mức độ nhạy giữa lượng thay đổi của giá trái phiếu với lãi suất. Nếu như tên kia vào công ty trước bạn một chút, hắn sẽ thoáng chút bối rối trên mặt và cố gắng đổi chủ đề, “giá các hợp đồng tương lai giảm một chút hôm nay” – đó là điều hắn có thể nói, bắt chước giọng điệu tự tin của một tay trader trái phiếu lành nghề. Sớm thôi, bạn sẽ bắt đầu nhận ra, sẽ vô cùng ‘chuối’ khi hai gã trưởng thành nói đủ thứ với nhau về toán học hoặc ngôn ngữ lập trình UNIX hay C, trong khi vây xung quanh là hàng tá những đứa trader, sale và banker. Chúng nó sẽ nhìn hai tên kia như sinh vật lạ vậy, và nếu bạn là một trong hai tên đó, bạn sẽ hiểu cảm giác bị cô lập như thế nào.

Quants thường bị đồng nghiệp cô lập và trêu chọc
(Nguồn: Internet)

Thậm chí vào giữa thập niên 90, những tên đầu óc như chúng tôi vẫn thường bị đem ra chế giễu. Một buổi chiều khi một đồng nghiệp và tôi đứng trên hành lang, thằng trader trưởng đi ra, tay ôm đầu, la toáng lên “Aaarrghh-hhh! Từ trường! Nó mạnh quá! Hãy kéo tôi ra khỏi đây, mau!” Tôi cũng đã quên phéng đi tổng số lần mà khi chúng tôi đứng trong thang máy, những tên trader đi ăn trưa cùng bước vào và thì thầm với nhau “Dường như có luật không cho các tên này (chúng tôi) đi ra cùng một lúc thì phải?”

Traders và quants thật sự là hai loài khác biệt. Traders thường tự hào mình là người mạnh mẽ và dứt khoát trong khi đó quants lại hay suy nghĩ, cân nhắc kỹ lưỡng và ít nói. Sự khác nhau về mặt tính cách được phản ánh trong môi trường làm việc của họ. Traders được trả tiền để hành động. Cả ngày dài chúng nó căng mắt nhìn màn hình, tổng hợp mọi thông tin kinh tế, lướt nhanh qua hàng loạt các bảng tính, chạy phần mềm tài chính định lượng viết bởi các quants, đặt lệnh giao dịch, nói chuyện với sales và môi giới, mà ấn nút. Rất khó để kéo dài cuộc nói chuyện với các traders trong giờ làm việc, phải mất cả tiếng để có năm phút đối đáp thú vị. Đa phần những gì trader làm giống như chơi điện tử vậy. Vì thế, chúng nó học được cách trở nên cứng đầu, tư duy bằng cảm xúc nhiều hơn, suy nghĩ và ra quyết định nhanh chóng, dù cho đôi khi không đúng lắm.

Traders là những đứa không chịu ngồi yên
(Nguồn: Internet)

Còn quants thì không như vậy. Như những nhà học giả, họ thích thú tập trung theo đuổi một thứ từ đầu đến kết thúc, sâu sắc và tốt đẹp. Đây là một niềm hạnh phúc xa xỉ đối với dân làm ăn khi mà phải lo lắng đến quá nhiều việc cùng một lúc. Khi tôi đến Wall Street, tôi gặp rất nhiều khó khăn trong việc đáp ứng nhiều thứ cùng một lúc, dừng nghiên cứu một dự án để tập trung vào một dự án áp lực hơn, hoàn thành nó và sau đó, quay trở lại dự án ban đầu.

Không chỉ khác nhau trong hành động, quants và traders còn khác nhau trong suy nghĩ. Một tên trader tốt là một tên trader luôn cảnh giác với bất kỳ sự thay đổi nào và những ảnh hưởng của sự thay đổi đó lên vị thế tài chính (financial position) mà hắn đang nắm giữ. Còn quants ít nghĩ đến giá trị tương lai mà quan tâm nhiều hơn đến giá trị hiện tại. Theo lý thuyết tài chính, ở bất kỳ thời điểm nào, giá trị hợp lý (fair value) của một loại chứng khoán nào đó là trung bình của tất cả các giá trị tương lai có thể có (chú thích của người dịch: có nghĩa là một loại chứng khoán có rất nhiều giá trị tương lai, ứng với mỗi giá trị đó là một xác suất xảy ra khác nhau, giá trị hợp lý sẽ là giá trị trung bình theo xác suất của các giá trị tương lai đó). Giá trị hợp lý và sự thay đổi của nó thực ra là hai mặt của một vấn đề. Càng nhiều khả năng một loại chứng khoán mất giá trị trong diễn biến tương lai của thị trường, càng ít khả năng loại chứng khoán đó có giá trị ngày hôm nay. Quy luật trên được tóm tắt trong một câu thần chú: nhiều rủi ro, nhiều lợi nhuận. Chính góc nhìn khác nhau này giữa traders – quan tâm nhiều hơn về sự thay đổi của giá trị của các vị thế tài chính – và quants – quan sát giá trị hợp lý như là trung bình theo xác suất của các giá trị tương lai có thể có – làm cho việc giao tiếp giữa quants và traders gặp nhiều khó khăn.

Giống như trader, các tay đua tham dự Tour de France không cần biết những quy luật của Newton, họ chỉ cần biết đạp xe
(Nguồn: Internet)

Các tay đua tham dự Tour de France không cần thiết phải giải quyết các quy luật của Newton để quẹo vào một khúc cua. Thật ra, nghĩ quá nhiều về vật lý khi đang đạp xe có thể làm tay đua đó kết thúc sự nghiệp của mình. Cũng giống như vậy, traders không nhất thiết phải thông thạo nhiều thứ như quants, chúng nó sẽ gạt qua một bên hết các biến số của mô hình định giá quyền chọn, chúng nó chỉ quan tâm đến khi nào nên dùng, và khi nào nên tin tưởng vào mô hình, vì chẳng có mô hình nào hoàn hảo hết cả. Một tay trader tôi từng biết đã nói thế này “Anh chẳng thể đưa một người công thức của mô hình Black-Scholes và biến hắn thành một trader được”, và điều đó đúng. Bạn phải nghiên cứu, tìm hiểu, cảm nhận, và nắm bắt được những giới hạn của mô hình để trade một cách sáng suốt. Nếu bạn là một trader, bạn không thể nào tuân thủ chặt chẽ những công thức, dù nó có vẻ đúng đắn đến đâu đi chăng nữa.

Một chuyên giá quant tốt phải tổng hợp được nhiều kỹ năng khác nhau – trong con người bạn phải dành những phần cho trader, salesperson, lập trình viên, nhà toán học. Nhiều chuyên gia quant cũng muốn trở thành trader, những họ lại gặp trở ngại do tính cách mô phạm được hình thành trong môi trường học thuật, khả năng giao tiếp cũng như những kỹ năng xử lý đa nhiệm vụ.

Trong sách Sáng thế (The Genesis) của đạo Do Thái, người ta quan niệm rằng đấng Tạo hóa tạo ra các sinh vật theo loài và theo môi trường sống của chúng. Dĩ nhiên, có những loài gọi là “nonkosher”, tức là chúng sống trong một môi trường nào đó nhưng không thuộc loài phổ biến trong môi trường đó, ví dụ như tôm chẳng hạn, chúng sống ở biển nhưng không bơi như cá. Đà điểu là chim, nhưng chúng lại không bay được. Cả tôm và đà điểu theo cách miêu tả trong sách Genesis, đều là nonkosher cả. Và quants cũng giống vậy

Quants là những chuyên gia không có vai trò công việc rõ ràng cho lắm. Đối với traders và những quản lý hệ thống công nghệ thông tin trong các ngân hàng đầu tư, quants là những tên amateur hay làm rối trí người khác. Trong khi bọn trader và programmer trong các ngân hàng đầu tư có con đường sự nghiệp rất rõ ràng, nhưng quant thì không thế, nấc thang của chúng tôi thường hay bị đứt giữa chừng khi chúng tôi leo lên đến giữa trời.

Tuy nhiên, bước sang thế kỷ 21, khi mà các trường đại học bắt đầu có những chương trình đào tạo quant. Nghề quant dần dần được thừa nhận và trở nên nghiêm túc hơn. Bong bóng cổ phiếu công nghệ vào cuối thập niên 90 đã tạo cảm hứng cho dân geeks (người dịch: những tên trẻ tuổi tự kỷ ghiền khoa học và công nghệ) và làm cho họ đến thi thố tài năng tại các quỹ đầu cơ (hedge fund) cũng đang thích thú với các mô hình toán để nặn tiền từ thị trường. Quỹ D.E Shaw & Co tại New York được tiếng là đã kiếm bộn từ black box (người dịch: từ lóng chỉ giao dịch chứng khoán dựa trên phần mềm và thuật toán, tham khảo thêm cuốn Inside the Black Box của Tiến sỹ Rishi Narang). Tuy nhiên cũng có những thất bại khủng khiếp như quỹ Long Term Capital Management. Điều đáng nói là những nhân vật trong Long Term Capital Management đã chuyển sang nơi khác làm sau vụ phá sản đó. Vì thế, tôi khuyên bạn, nếu làm quants, bạn phải cực kỳ tôn trọng mô hình của bạn, vì nó có thể gây ra bất cứ vụ nổ hủy diệt nào.

Khuyến cáo sau khi đọc: Chia sẻ mà không trích nguồn làm tiêu tan động lực đóng góp của chúng tôi :)

Đăng Khoa

Posted in: Tài chính tiền tệ