7 thói quen khiến các sếp lớn bại trận

Bài của Phong Lin

Những thói quen dưới đây có thể bắt gặp ở các sếp lớn đã phải nếm trải thất bại, đó cũng là những dấu hiệu được cảnh báo trước đối với những thương hiệu bất khả chiến bại như Apple, Google và Amazone.

8 năm về trước, giáo sư Sydney Finkelstein, giáo sư ngành quản lý của trường kinh doanh Tuck thuộc Đại học Dartmouth đã cho xuất bản cuốn sách có tên Why Smart Executives Fail (tạm dịch “Nguyên nhân các nhà lãnh đạo tài ba thất bại”).

Trong cuốn sách này, tác giả chia sẻ nhiều nghiên cứu do chính ông thực hiện về những gì hơn 50 công ty từng rất thành công như Enron, Tyco, WorldCom, Rubbermaid, and Schwinn đã làm khiến họ nếm trải thất bại. Một điểm thú vị mà Finkelstein khám phá ra đó là các Giám đốc điều hành của những công ty này đều có 7 thói quen chung. Ông gọi đó là 7 thói quen dẫn đến thất bại.

Những thói quen này có thể bắt gặp ở các sếp lớn đã phải nếm trải thất bại như Research In Motion (RIMM) – công ty điện tử sở hữu thương hiệu Blackberry nổi tiếng. Tuy nhiên, đó cũng là những dấu hiệu được cảnh báo trước đối với những thương hiệu bất khả chiến bại như tập đoàn Apple (AAPL), Google (GOOG) và Amazone.com (AMZN).

Thói quen 1: Các ông chủ thường xem bản thân và công ty của họ như một thế lực chi phối môi trường xung quanh

Đây có thể được xem là thói quen xảo quyệt nhất bởi nó tỏ ra cực kỳ tham vọng. Liệu một công ty có nên bằng mọi cách chi phối môi trường kinh doanh, định hình thị trường trong tương lai và vạch sẵn tốc độ tăng trưởng? Câu trả lời là nên, song nó chỉ là một cái bẫy. Không như những vị lãnh đạo thành danh, những người nếm mùi thất bại không bao giờ đặt câu hỏi về địa vị thống trị của công ty, do đó không thể nhận thức được cơ may đứng trước những thay đổi lớn lao. Họ quá đề cao khả năng kiểm soát tình huống và đánh giá thấp vai trò của cơ hội và tình thế.

Các giám đốc kinh doanh mắc phải cái bẫy này thường nuôi ảo tưởng về sự xuất chúng của bản thân. Họ xem bản thân như là “đạo diễn” trong chính công ty của mình vậy. Đối với họ, nhân viên có trách nhiệm thực hiện những viễn cảnh mà họ vạch ra cho công ty. Giám đốc điều hành tập đoàn Samsung Kun-Hee Lee đã rất thành công với những sản phẩm điện tử của hãng, đến mức vị giám đốc này cứ ngỡ rằng mình có thể lặp lại thành công đó với ngành công nghiệp ô tô. 5 tỉ đô la đã được Kun-Hee Lee đầu tư vào thị trường vốn đã bão hòa. Vì sao ư? Vì chẳng có tiền lệ nào cả. Ông Lee chỉ đơn thuần đam mê xe hơi và mơ ước một ngày nào đó thành công với công việc kinh doanh này.

Thói quen 2: Những người lãnh đạo thất bại thường đồng hóa bản thân với công ty tới mức không tồn tại một ranh giới rõ rãng nào giữa những lợi ích của cá nhân và công ty

Cũng giống như thói quen thứ nhất, điều này nghe có vẻ vô thưởng vô phạt, thậm chí còn có ảnh hưởng tốt. Người lãnh đạo cần nguyện làm hết mình vì công ty, lợi ích của họ cũng phải phù hợp với lợi ích của toàn công ty. Nhưng xem xét sự việc kỹ càng hơn, bạn sẽ nhận thấy rằng những con người này đồng hóa bản thân với công ty một cách quá mức. Thay vì xem công ty như một công việc kinh doanh cần được phát triển lâu dài, họ lại xem đó như một phương tiện làm gia tăng sức ảnh hưởng của bản thân. Bằng cách đó, tâm lý về một đế chế tư nhân hùng mạnh bắt đầu hình thành.

Những Giám đốc kinh doanh có cách nhìn như vậy thường dùng công ty của mình để hiện thực hóa những tham vọng cá nhân. Nhiều vị giám đốc đã nhanh chóng trượt dốc bằng cách dùng ngân quỹ công ty vì lợi ích riêng. Những người đã có thời gian dài làm việc với thành tích kinh doanh ấn tượng thường cho rằng họ đã giúp công ty có được nhiều hợp đồng làm ăn, vậy nên những khoản chi cho bản thân họ nếu như quá phung phí thì cũng chỉ là quá nhỏ nhặt với những gì họ đã cống hiến. Cách lập luận này có lẽ là một trong những nhân tố định hình nên cách cư xử của cựu chủ tịch tập đoàn Tyco, ông Dennis Kozlowski. Niềm kiêu hãnh về tập đoàn cũng như sự tiêu pha phung phí của Dennis Kozlowski dường như tồn tại để bổ trợ cho nhau. Đó là lý do vì sao ông này làm ra vẻ chân thành khi có những bài phát biểu về đạo đức nghề nghiệp trong khi chính bản thân mình lại đang dùng công quỹ sai mục đích. Giữ trọng trách một Giám đốc điều hành của một tập đoàn lớn thời nay là cách ngắn nhất để trở thành bá chủ trong đế chế riêng của họ, và điều giả định đó quả là nguy hiểm.

Thói quen 3: Những sếp lớn bại trận thường cho rằng họ đã nghe hết các câu trả lời

Hình ảnh về năng lực thực sự của người lãnh đạo mà chúng ta sẽ còn mãi khâm phục: là người cực kỳ năng động, đưa ra hàng loạt quyết định chỉ trong một phút, xử lý hàng loạt sự cố cùng một lúc và chỉ mất vài giây để đánh giá tình hình mà người khác phải mất nhiều ngày mới giải quyết được. Vậy nhưng hình ảnh này lại chỉ là một sự lừa gạt. Những người lãnh đạo bao giờ cũng linh hoạt và quyết đoán thường giải quyết công việc một cách nhanh chóng tới mức họ chẳng có cơ hội để nhận ra kết quả. Tệ hơn, họ không sẵn sãng tiếp thu cái mới, bởi cho rằng họ đã nghe hết các câu trả lời cho mọi vấn đề.

Giám đốc điều hành của tập đoàn Rubbermaid ông Wolfgang Schmitt từng ưa thích việc chứng tỏ khả năng của bản thân trong việc phân loại những vấn đề cần giải quyết chỉ trong chớp mắt. Một người đồng nghiệp của Wolfgang Schmitt nhớ lại “Wolf thông thạo mọi chuyện trên trời dưới biển.” Trong một cuộc thảo luận khi mọi người đang bàn về một vụ mua lại công ty cực kỳ phức tạp mà chúng tôi thực hiện ở châu Âu, Wolf không cần nghe đến những quan điểm trái chiều của mọi người mà chỉ nói “Đó là điều chúng ta sắp phải làm.” Người lãnh đạo luôn cho rằng đã đủ các câu trả lời thường bỏ qua những ý kiến của người khác. Khi một người như thế nắm quyền điều hành công ty, có lẽ bạn nên hy vọng là câu trả lời xuất hiện trong đầu sếp không phải là câu trả lời đúng. Nhưng ở Rubbermaid, mọi chuyện không như vậy. Từ chỗ là tập đoàn được ngưỡng mộ nhất theo thống kê của tạp chí Fortune năm 1993 đã bị mua lại bởi tập đoàn Newell chỉ một vài năm sau đó.

Thói quen 4: Những người thất bại thường không nương tay loại bỏ những ai không tuân lệnh

Các Giám đốc kinh doanh nào cho rằng công việc của họ là truyền đức tin về tầm nhìn kinh doanh thì cũng thường hay nghĩ họ có bổn phận làm cho những người khác phải mua các sản phẩm mình làm ra. Những ai không đồng tình với nguyên tắc này chính là đang ngầm phá hoại tầm nhìn kinh doanh đó. Những nhà quản lý không quyết đoán có một sự lựa chọn khác: hoặc là thực hiện kế hoạch, hoặc là để mặc nó.

Thói quen này quả là vô cớ và tiêu cực. Giám đốc kinh doanh không cần phải khiến mọi người nhất nhất tán thành tầm nhìn của họ mới có thể thực hiện thành công. Trên thực tế, chỉ bằng việc gạt đi những ý kiến bất đồng và trái chiều, những CEO này đã cô lập bản thân mình khỏi cơ hội quý giá được tiếp cận và sửa chữa những vấn đề nảy sinh trong công việc.

Những ai muốn hạn chế sự bất đồng chỉ khiến sự việc thêm phức tạp. Một khi điều này xảy ra, toàn bộ công ty sẽ như mất đi sức sống vốn có của nó. Tại công ty sản xuất đồ chơi Mattel, Jill Barad đã cho sa thải một vài vị phó giám đốc nếu bà biết được họ đang che dấu những nghi ngờ về cách bà điều hành công ty. Tại tập đoàn Rubbermaid, Schmitt tạo nên một không khí làm việc khá căng thẳng, nơi mà người ta không cần đến quyết định sa thải. Khi các giám đốc mới nhận ra họ không còn nhận được sự hỗ trợ từ phía lãnh đạo, nhiều người trong số họ rời bỏ công việc nhanh như khi họ nhậm chức. Rốt cục, những CEO này khiến đội ngũ nhân viên phải răm rắp tuân lệnh, nếu ai đó dám làm điều ngược lại đồng nghĩa với đối mặt cùng thảm họa. Điều không may là không một ai từng trải còn ở lại công ty để nhắc họ điều đó.

Thói quen 5: Những kẻ thất bại là người phát ngôn có năng lực, thường quá ấn tượng với hình ảnh của công ty

Bạn hẳn đã biết những vị giám đốc điều hành này, những người rất nổi tiếng trong mắt công chúng. Thế nhưng vấn đề là giữa những các phương tiện thông tin đại chúng và sự tán tụng của nhiều người, những nỗ lực quản lý của họ trở nên hời hợt và kém hiệu quả. Thay vì hoàn thành nhiệm vụ, họ thường chỉ “làm màu” cho những công việc đó.

Đằng sau sự hào nhoáng của giới truyền thông là một sự thực đơn giản không ngờ về đời sống của những vị giám đốc này: nếu không hết mình trong các mối quan hệ công chúng, họ sẽ chẳng có được sự quan tâm chu đáo của báo giới. Khi những con người này đã quá ám ảnh với hình ảnh họ tạo dựng nên, họ khó có thể dành nhiều thời gian cho công việc điều hành. Cựu chủ tịch tập đoàn Tyco – Dennis Kozlowski đôi khi xen vào những việc cực kỳ nhỏ nhặt, trong khi phần lớn công việc điều hành hàng ngày trong công ty lại chẳng có ai giám sát.

Khi các giám đốc điều hành xem hình ảnh công ty như là ưu tiên hãng đầu thì đó chính là lúc họ mạo hiểm quảng bá hình ảnh đó bằng chính các báo cáo tài chính. Thay vì xem những giấy tờ này như một công cụ quản lý, họ đã biến chúng thành cách thức để tạo lập các mối quan hệ. Cựu giám đốc của tập đoàn năng lượng Enron ông Jeffrey Skilling hay cựu chủ tịch tập đoàn Tyco Kozlowski là những điển hình tiêu biểu khi sử dụng phương thức PR này.

Thói quen 6: Thất bại vì đánh giá thấp những trở ngại

Một trong những điểm cám dỗ của việc trở thành giám đốc điều hành là cơ hội tạo lập nên một triển vọng kinh doanh. Tuy nhiên, khi họ đã trở nên quá say mê với triển vọng đó thì cũng là lúc họ không còn để ý đến hay đánh giá thấp những khó khăn tại thời điểm này nữa. Và khi những trở ngại họ đã từng bàng quan trở nên rắc rối hơn họ tưởn thì những vị giám đốc này lại có thói quen sa lầy vào vực thẳm. Ví dụ như khi cơ nghiệp của Webvan bị thua lỗ nặng, Giám đốc điều hành George Shaheen vẫn đang mải mê mở rộng công việc kinh doanh mà không hay biết sự việc.

Vì sao trong tình huống này, CEO phải đánh giá lại những hành động của bản thân, hay chí ít là dừng lại để chiêm nghiệm xem liệu những chính sách họ thực hiện có hiệu quả? Một số người cảm thấy họ cần phải đúng trong mọi quyết sách, bởi nếu thừa nhận sự sai sót của bản thân, vị trí công việc của họ có thể bị lung lay. Một khi giám đốc điều hành thừa nhận họ đã có những quyết định sai lầm thì tất yếu sẽ có những lời ra tiếng vào rằng họ không xứng đáng với vị trí hiện có. Những kỳ vọng không thực tế này thực sự làm khó cho CEO khi rút chân ra khỏi những quyết sách trước đó, vì thế mà họ càng phải nỗ lực gấp bội. Điều đó lý giải vì sao lãnh đạo của tập đoàn Iridium và Motorola (MMI) vẫn tiếp tục đầu tư hàng tỷ đô la để phóng các vệ tinh dù cho về sau điện thoại thông thường vẫn là một lựa chọn thông minh hơn so với điện thoại vệ tinh toàn cầu.

Thói quen 7: Những người nếm mùi thất bại lệ thuộc quá nhiều vào những gì làm nên thành công của họ trong quá khứ

Nhiều CEO trên bước đường đi đến thất bại đã đẩy nhanh sự suy yếu của công ty bằng cách quay lại với những cách thức làm việc được xem là đáng tin cậy. Với mong muốn tận dụng những sức mạnh của bản thân, họ duy trì một mô hình kinh doanh “tĩnh”. Họ tiếp tục cung ứng sản phẩm cho một thị trường không còn tồn tại, hoặc không tính toán đến sự đổi mới trong các lĩnh vực ngoài những mảng mà công ty đã từng thành công trước đó. Thay vì cân nhắc những lựa chọn để tìm ra một giải pháp phù hợp với tình hình mới, họ lại xem chính sự nghiệp mình gây dựng nên như là một ví dụ điển hình và làm theo những gì đã từng mang lại thành công trong quá khứ. Ví dụ như khi Jill Barad thực hiện việc quảng bá phần mềm giáo dục tại công ty Mattel, bà đã sử dụng cách thức quảng bá đã từng rất hữu hiệu khi sản phẩm búp bê Barbie tung ra thị trường, bất chấp thực tế phầm mềm này không được phân phối hay bán ra theo cách công ty này bán sản phẩm búp bê Barbie.

Thông thường, những CEO nào mắc phải thói quen này đều có những “thời điểm quyết định” trong sự nghiệp của mình, có thể là một quyết định tối quan tọng hay những lựa chọn về quyết sách làm nên thành công rực rõ. Đó thường là thứ khiến người ta biết đến họ nhiều nhất, giúp họ thăng tiến trong những công việc về sau. Vấn đề là sau khi đã trải qua thời điểm quyết định đó, nếu trở thành CEO của một công ty lớn, họ thường để những thời điểm quan trọng trong sự nghiệp của mình quyết định vận mệnh của công ty mà không cần biết chúng có thể phi thực tế ra sao.

Điều cốt yếu là nếu bạn có một trong những nét tính cách trên, thì ngay bây giờ chính là thời điểm để bạn loại bỏ chúng. Nếu không phải bạn mà sếp hay giám đốc của bạn đang mắc phải những thói quen có thể khiến họ thất bại như trên, tốt nhất là bạn nên tìm kiếm một công việc mới đi thôi.

Phong Lin