Một ngày hội Khoa học của Việt Nam?

Kinh nghiệm tổ chức Ngày hội Khoa học ở nước ngoài cung cấp cho ta một kho khổng lồ những ý tưởng có thể được khai thác hiệu quả và điều chỉnh phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam.

Pierre Darriulat

Hằng năm, đã thành truyền thống ở một số nước châu Âu, người ta dành một ngày cho khoa học, gọi là Ngày hội Khoa học, với sự tham gia không chỉ các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, mà còn cả các bệnh viện, trường trung học, các nhà thiên văn học nghiệp dư, trung tâm văn hóa, v.v. là dịp để đông đảo quần chúng có thể khám phá thế giới khoa học và gặp gỡ những người đang làm việc trong lĩnh vực này.

Mọi người, kể cả các bạn trẻ, đều có thể thu thập những thông tin hữu ích mà mình quan tâm và đặt câu hỏi cho các nhà khoa học trong tất cả các lĩnh vực: từ khoa học về sự sống đến khoa học xã hội, từ toán học đến khoa học môi trường và từ vật lý đến khoa học vũ trụ.

Vào Ngày hội Khoa học, các phòng thí nghiệm và các viện nghiên cứu mở rộng cửa chào đón công chúng. Đây là dịp để tổ chức hàng loạt các sự kiện hướng tới đại chúng. Các nghệ sĩ và các nhà khoa học cùng nhau làm việc để góp phần tạo nên sự thành công cho ngày hội. Mục đích của ngày hội là để chia sẻ kiến thức và tăng cường sự giao lưu giữa các nhà khoa học và dân chúng, thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học, làm cho việc tìm hiểu thông tin khoa học dễ dàng hơn, kích thích sự quan tâm của giới trẻ tới sự nghiệp khoa học. Nó hướng tới đại bộ phận dân chúng: người già và người trẻ, gia đình và trẻ nhỏ, sinh viên và người lao động, người ít tin tưởng cũng như người đam mê khoa học.

Những cuộc hội thảo, triển lãm, hội nghị, tranh luận trước công chúng hay thăm quan phòng thí nghiệm là một trong số những sự kiện tạo cơ hội cho các nhà khoa học có thể chia sẻ với người dân bầu nhiệt huyết với khoa học của mình.

Không nên tổ chức Ngày hội Khoa học thành Ngày của các nhà khoa học, như Ngày Nhà giáo, Ngày Phụ nữ và nhiều ngày đặc biệt khác ở Việt Nam. Mục tiêu của ngày Hội Khoa học không phải là mọi người sẽ mang hoa đến tặng các nhà khoa học, mà ngược lại, đó là cơ hội để các nhà khoa học truyền kiến thức và lòng nhiệt huyết của mình tới công chúng.

Vậy tại sao chúng ta không tổ chức sự kiện này ở Việt Nam? Ngoài công việc tổ chức chung do Bộ Khoa học và Công nghệ phụ trách, những hoạt động cụ thể chính sẽ được thực hiện bởi các phòng thí nghiệm, viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Chắc chắn rằng, họ sẽ làm hết sức mình để tạo nên hình ảnh đẹp về cơ quan mình và tổ chức nên những sự kiện thu hút được sự quan tâm của đông đảo công chúng. Những cơ quan này có thể tự chi trả chi phí cho những sự kiện mà họ tổ chức. Còn với những sự kiện mang tính chất chung hơn thì có thể dễ dàng tìm kiếm tài trợ từ các công ty tư nhân, ngân hàng hay Đại sứ quán. Kinh phí dành cho Ngày khoa học có thể dễ dàng giữ ở mức thấp.

Không nên tổ chức Ngày hội Khoa học thành Ngày của các nhà khoa học, như Ngày Nhà giáo, Ngày Phụ nữ và nhiều ngày đặc biệt khác ở Việt Nam. Mục tiêu của ngày Hội Khoa học không phải là mọi người sẽ mang hoa đến tặng các nhà khoa học, mà ngược lại, đó là cơ hội để các nhà khoa học truyền kiến thức và lòng nhiệt huyết của mình tới công chúng. Ngày hội sẽ là dịp để tổ chức hội thảo, tranh luận trước công chúng hay trên truyền hình về các vấn đề được nhiều người quan tâm như năng lượng hạt nhân và sự nóng lên toàn cầu. Các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng có thể tạo ra một số địa điểm diện tích vừa phải ở trung tâm thành phố, nơi tổ chức các sự kiện liên quan đến khoa học như hội thảo, các màn trình diễn, thí nghiệm, v.v. với những không gian để công chúng có thể gặp gỡ các nhà khoa học, đặt câu hỏi và trao đổi với họ. Những điểm khoa học như vậy có thể được đặt tại các vườn hoa, quảng trường, hoặc những địa danh lịch sử.

Tất cả các đối tượng tiềm năng đều nên được khuyến khích tham gia: không những các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, mà còn cả các bệnh viện, trường trung học, các nhà thiên văn học nghiệp dư, trung tâm văn hóa, v.v. Kinh nghiệm tổ chức sự kiện này ở nước ngoài cung cấp cho ta một kho khổng lồ những ý tưởng có thể được khai thác hiệu quả và điều chỉnh phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam.

Nên bắt đầu ngay trên quy mô nhỏ chứ không nên chờ đợi quá lâu. Một sự kiện như vậy sẽ dễ đem đến thành công rộng rãi, tạo ra động lực tự nhiên cho hoạt động của năm sau ở quy mô lớn hơn.

PHẠM NGỌC DIỆP (TẠP CHÍ TIA SÁNG) dịch

Posted in: Van Hoá